قسمت پنجم / درباره فضائل و مناقب و معجزات حضرت زهرا علیها السلام

[روایت شماره] (39)

[المناقب لابن شهرآشوب ] الْخَرْکُوشِیُّ فِی کِتَابَیْهِ: اللَّوَامِعِ وَ شَرَفِ الْمُصْطَفَی بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَلْمَانَ وَ أَبُوبَکْرٍ الشِّیرَازِیُّ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَبِی صَالِحٍ وَ أَبُوإِسْحَاقَ الثَّعْلَبِیُّ وَ عَلِیُّ بْن أَحْمَدَ الطَّائِیُّ وَ أَبُومُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلَوِیَّةَ الْقَطَّانُ فِی تَفَاسِیرِهِمْ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ وَ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ وَ أَبُو نُعَیْمٍ الْأَصْفَهَانِیُّ فِیمَا نَزَلَ مِنَ الْقُرْآنِ فِی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام ، عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ، عَنْ ثَابِتٍ، عَنْ أَنَسٍ وَ عَنْ أَبِی مَالِکٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وَ الْقَاضِی النَّطَنْزِیُّ، عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ، عَنْ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ علیه السلام وَ اللَّفْظُ لَهُ، فِی قَوْلِهِ «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ» (1) قَالَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ بَحْرَانِ عَمِیقَانِ لا یَبْغِی أَحَدُهُمَا عَلَی صَاحِبِهِ وَ فِی رِوَایَةٍ «بَیْنَهُما بَرْزَخٌ» (2) رَسُولُ اللَّهِ «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» (3) الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْن علیهما السلام.
عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی «فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لا أُضِیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی (4) قَالَ:
فَالذَّکَرُ عَلِیٌّ وَ الْأُنْثَی فَاطِمَةُ سلام الله علیها وَقْتَ الْهِجْرَةِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فِی اللَّیْلَةِ. (5)
الْبَاقِرُ علیه السلام فِی قَوْلِهِ تَعَالَی «وَ ما خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی» (6) فَالذَّکَرُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ وَ الْأُنْثَی فَاطِمَةُ سلام الله علیها «إِنَّ سَعْیَکُمْ لَشَتَّی» (7) لَمُخْتَلَفٌ «فَأَمَّا مَنْ أَعْطی وَ اتَّقی* وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی» (8) بِقُوَّتِهِ وَ صَامَ حَتَّی وَفَی بِنَذْرِهِ وَ تَصَدَّقَ بِخَاتَمِهِ وَ هُوَ رَاکِعٌ وَ آثَرَ الْمِقْدَادَ بِالدِّینَارِ عَلَی نَفْسِهِ قَالَ:
«وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی» (9) وَ هِیَ الْجَنَّةُ وَ الثَّوَابُ مِنَ اللَّهِ فَسَنُیَسِّرُهُ لَکَ فَجَعَلَهُ إِمَاماً فِی الْخَیْرِ وَ قُدْوَةً وَ أَباً لِلْأَئِمَّةِ یَسَّرَهُ اللَّهُ لِلْیُسْرَی.
الْبَاقِرُ علیه السلام فِی قَوْلِهِ تَعَالَی «وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلی آدَمَ مِنْ قَبْلُ» (10) کَلِمَاتٍ فِی مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ الأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّیَّتِهِمْ: کَذَا نَزَلَتْ عَلَی محمّد صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم.
الْقَاضِی أَبُومُحَمَّدٍ الْکَرْخِیُّ فِی کِتَابِهِ عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام قَالَتْ فَاطِمَةُ سلام الله علیها: لَمَّا نَزَلَتْ: «لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً» (11) رَهِبْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم أَنْ أَقُولَ لَهُ: یَا أَبَتِ فَکُنْتُ أَقُولُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَعْرَضَ عَنِّی مَرَّةً أَوِ اثْنَتَیْنِ أَوْ ثَلاثاً ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیَّ فَقَالَ:
یَا فَاطِمَةُ إِنَّهَا لَمْ تَنْزِلْ فِیکِ وَ لا فِی أَهْلِکِ وَ لا فِی نَسْلِکِ، أَنْتِ مِنِّی وَ أَنَا مِنْکِ إِنَّمَا نَزَلَتْ فِی أَهْلِ الْجَفَاءِ وَ الْغِلْظَةِ مِنْ قُرَیْشٍ أَصْحَابِ الْبَذَخِ وَ الْکِبْرِ قُولِی: یَا أَبَتِ، فَإِنَّهَا أَحْیَا لِلْقَلْبِ وَ أَرْضَی لِلرَّبِّ.
وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی ذَکَرَ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ امْرَأَةً فِی الْقُرْآنِ عَلَی وَجْهِ الْکِنَایَةِ «اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ» (12) حَوَّاءَ «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذِینَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ» (13) «إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» (14) امْرَأَةَ فِرْعَوْنَ «وَ امْرَأَتُهُ قائِمَةٌ» (15) لِإِبْرَاهِیمَ «وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ» (16) لِزَکَرِیَّا «الآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ» (17) زَلِیخَا «وَ آتَیْناهُ أَهْلَهُ» (18) لِأَیُّوبَ «إِنِّی وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِکُهُمْ» (19) بِلْقِیسَ «إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُنْکِحَکَ» (20) لِمُوسَی «وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلی بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً» (21) حَفْصَةَ وَ عَائِشَةَ «وَ وَجَدَکَ عائِلاً» (22) خَدِیجَةَ «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ» (23) فَاطِمَةَ سلام الله علیها ثُمَّ ذَکَرَهُنَّ بِخِصَالٍ: التَّوْبَةِ مِنْ حَوَّاءَ «قالارَبَّنا ظَلَمْنا» (24) وَ الشَّوْقِ مِنْ آسِیَةَ «رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتاً» (25) وَالضِّیَافَةِ مِنْ سَارَةَ «وَ امْرَأَتُهُ قائِمَةٌ» (26) وَ الْعَقْلِ مِنْ بِلْقِیسَ «إِنَّ الْمُلُوکَ إِذا دَخَلُوا قَرْیَةً» (27) وَالْحَیَاءِ مِنِ امْرَأَةِ مُوسَی «فَجاءَتْهُ إِحْداهُما تَمْشِی» (28) وَ الْإِحْسَانِ مِنْ خَدِیجَةَ «وَ وَجَدَکَ عائِلاً» (29) وَ النَّصِیحَةِ لِعَائِشَةَ وَ حَفْصَةَ «یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ» (30) إِلَی قَوْلِهِ «وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ» (31) وَ الْعِصْمَةِ مِنْ فَاطِمَةَ سلام الله علیها.
«وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ» (32) وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَعْطَی عَشَرَةَ أَشْیَاءَ لِعَشَرَةٍ مِنَ النِّسَاءِ: التَّوْبَةَ لِحَوَّاءَ زَوْجَةِ آدَمَ وَ الْجَمَالَ لِسَارَةَ زَوْجَةِ إِبْرَاهِیمَ وَ الْحِفَاظَ لِرَحْمَةَ زَوْجَةِ أَیُّوبَ وَ الْحُرْمَةَ لِآسِیَةَ زَوْجَةِ فِرْعَوْنَ وَ الْحِکْمَةَ لِزَلِیخَا زَوْجَةِ یُوسُفَ وَ الْعَقْلَ لِبِلْقِیسَ زَوْجَةِ سُلَیْمَانَ وَ الصَّبْرَ لبرخانة أُمِّ مُوسَی وَ الصَّفْوَةَ لِمَرْیَمَ أُمِّ عِیسَی وَ الرِّضَی لِخَدِیجَةَ زَوْجَةِ الْمُصْطَفَی وَ الْعِلْمَ لِفَاطِمَةَ زَوْجَةِ الْمُرْتَضَی.
وَ الْإِجَابَةَ لِعَشَرَةٍ «وَ لَقَدْ نادانا نُوحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِیبُونَ» (33). «فَاسْتَجابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ کَیْدَهُنَّ» (34) یُوسُفَ «قالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما» (35) مُوسَی وَ هَارُونَ «فَاسْتَجَبْنا لَهُ» (36) یُونُسَ «فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَکَشَفْنا ما بِهِ مِنْ ضُرٍّ» (37) أَیُّوبَ «فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیی» (38) زَکَرِیَّا «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» (39) لِلْمُخْلِصِینَ «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ» (40) لِلْمُضْطَرِّینَ «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی» (41) لِلدَّاعِینَ «فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ» (42) فَاطِمَةَ وَ زَوْجِهَا.
وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم یَهْتَمُّ لِعَشَرَةِ أَشْیَاءَ فَآمَنَهُ اللَّهُ مِنْهَا وَ بَشَّرَهُ بِهَا: لِفِرَاقِهِ وَطَنَهُ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ» (43) وَ لِتَبْدِیلِ الْقُرْآنِ بَعْدَهُ کَمَا فُعِلَ بِسَائِرِ الْکُتُبِ فَنَزَلَ:
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ» (44) وَ لِأُمَّتِهِ مِنَ الْعَذَابِ فَنَزَلَ:
«وَ ما کانَ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ» (45) وَ لِظُهُورِ الدِّینِ فَنَزَلَ «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ» (46) وَ لِلْمُؤْمِنِینَ بَعْدَهُ فَنَزَلَ:
«یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ» (47) وَ لِخُصَمَائِهِمْ فَنَزَلَ:
«یَوْمَ لا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا» (48) وَالشَّفَاعَةِ فَنَزَلَ:
«وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی» (49) وَ لِلْفِتْنَةِ بَعْدَهُ عَلَی وَصِیِّهِ فَنَزَلَ:
«فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِکَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ» (50) یَعْنِی بِعَلِیٍّ وَ لِثَبَاتِ الْخِلافَةِ فِی أَوْلادِهِ فَنَزَلَ «لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ» (51) وَ لِابْنَتِهِ حَالَ الْهِجْرَةِ فَنَزَلَ «الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً» (52) الْآیَاتِ.
وَ رَأْسُ التَّوَّابِینَ أَرْبَعَةٌ: آدَمُ «قالا رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا» (53) وَ یُونُسُ قَالَ:
«سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» (54) وَ دَاوُدُ «وَ خَرَّ راکِعاً وَ أَنابَ» (55) وَ فَاطِمَةُ «الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً» (56).
وَ خُوِّفَ أَرْبَعَةٌ مِنَ الصَّالِحَاتِ: آسِیَةُ عُذِّبَتْ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ فَکَانَتْ تَقُولُ: «رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» (57) وَ مَرْیَمُ خَافَتْ مِنَ النَّاسِ وَ هَرَبَتْ «فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلا تَحْزَنِی» (58) وَ خَدِیجَةُ عَذَلَهَا النِّسَاءُ فِی النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فَهَجَرْنَهَا فَقَالَتْ فَاطِمَةُ: أَمَا کَانَ أَبِی رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم أَلا یُحْفَظُ فِی وُلْدِهِ، أَسْرَعَ مَا أَخَذْتُمْ وَ أَعْجَلَ مَا نَکَصْتُمْ.
وَ رَأْسُ الْبَکَّاءِینَ ثَمَانِیَةٌ: آدَمُ وَ نُوحٌ وَ یَعْقُوبُ وَ یُوسُفُ وَ شُعَیْبٌ وَ دَاوُدُ وَ فَاطِمَةُ وَ زَیْنُ الْعَابِدِینَ علیه السلام ،
قَالَ الصَّادِقُ: أَمَّا فَاطِمَةُ فَبَکَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم حَتَّی تَأَذَّی بِهَا أَهْلُ الْمَدِینَةِ فَقَالُوا لَهَا: قَدْ آذَیْتِینَا بِکَثْرَةِ بُکَائِکِ، إِمَّا أَنْ تَبْکِی بالیل و إمّا أن تبکی بالنّهار، فکانَتْ تَخْرُجُ إِلَی مَقَابِرِ الشُّهَدَاءِ فَتَبْکِی.
وَ رَأْسُ الْبَکَّاءِینَ ثَمَانِیَةٌ: آدَمُ وَ نُوحٌ وَ یَعْقُوبُ وَ یُوسُفُ وَ شُعَیْبٌ وَ دَاوُدُ وَ فَاطِمَةُ وَ زَیْنُ الْعَابِدِینَ علیه السلام ،
قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام :
أَمَّا فَاطِمَةُ فَبَکَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم حَتَّی تَأَذَّی بِهَا أَهْلُ الْمَدِینَةِ فَقَالُوا لَهَا: قَدْ آذَیْتِینَا بِکَثْرَةِ بُکَائِکِ، إِمَّا أَنْ تَبْکِی بالیل و إمّا أن تبکی بالنّهار، فکانَتْ تَخْرُجُ إِلَی مَقَابِرِ الشُّهَدَاءِ فَتَبْکِی. وَ خَیْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ أَرْبَعَةٌ: کِتَابُ أَبِی بَکْرٍ الشِّیرَازِیِّ وَ رَوَی أَبُوالْهُذَیْلِ عَنْ مُقَاتِلٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ، عَنْ أَبِیهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم قَرَأَ «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ» (59) الْآیَةَ فَقَالَ لِی: یَا عَلِیُّ خَیْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ أَرْبَعٌ: مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ آسِیَةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ.
أَبُونُعَیْمٍ فِی الْحِلْیَةِ وَ ابْنُ الْبَیِّعِ فِی الْمُسْنَدِ وَ الْخَطِیبُ فِی التَّارِیخِ وَ ابْنُ بَطَّةَ فِی الْإِبَانَةِ وَ أَحْمَدُ السَّمْعَانِیُّ فِی الْفَضَائِلِ بِأَسَانِیدِهِمْ عَنْ مَعْمَرٍ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسٍ وَ رَوَی الثَّعْلَبِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ وَ السَّلامِیُّ فِی تَارِیخِ خُرَاسَانَ وَ أَبُوصَالِحٍ الْمُؤَذِّنُ فِی الْأَرْبَعِینَ بِأَسَانِیدِهِمْ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ وَ رَوَی الشَّعْبِیُّ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ وَ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیَّبِ وَ رَوَی کُرَیْبٌ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وَ رَوَی مُقَاتِلٌ عَنْ سُلَیْمَانَ، عَنِ الضَّحَّاکِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وَ قَدْ رَوَاهُ أَبُومَسْعُودٍ وَ عَبْدُالرَّزَّاقِ وَ أَحْمَدُ وَ إِسْحَاقُ کُلُّهُمْ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم وَ اللَّفْظُ لِلْحِلْیَةِ أَنَّهُ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم:
حَسْبُکَ مِنْ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مَرْیَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ خَدِیجَةُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ وَ آسِیَةُ امْرَأَةُ فِرْعَوْنَ وَ فِی رِوَایَةِ مُقَاتِلٍ وَ الضَّحَّاکِ وَ عِکْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وَ أَفْضَلُهُنَّ فَاطِمَةُ.
الْفَضَائِلُ عَنْ عَبْدِالْمَلِکِ الْعُکْبَرِیِّ وَ مُسْنَدُ أَحْمَدَ بِإِسْنَادِهِمَا، عَنْ کُرَیْبٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم:
سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَرْیَمُ الْخَبَرَ سَوَاءً.
تَارِیخُ بَغْدَادَ بِإِسْنَادِ الْخَطِیبِ، عَنْ حُمَیْدٍ الطَّوِیلِ، عَنْ أَنَسٍ قَالَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم
خَیْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ الْخَبَرَ سَوَاء.
ثُمَّ إِنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فَضَّلَهَا عَلَی سَائِرِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ رَوَتْ عَائِشَةُ وَ غَیْرُهَا عَنِ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم أَنَّهُ قَالَ:
یَا فَاطِمَةُ أَبْشِرِی فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی اصْطَفَاکِ عَلَی نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ عَلَی نِسَاءِ الْإِسْلامِ وَ هُوَ خَیْرُ دِینٍ.
حُذَیْفَةُ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم قَالَ:
أَتَانِی مَلَکٌ فَبَشَّرَنِی أَنَّ فَاطِمَةَ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَوْ نِسَاءِ أُمَّتِی.
البخاریُّ و مسلم فی صحیحهما و أبوالسّعادات فی فضائل العشرة و أبوبکر بن شیبة فی امالیه و الدِّیلمیُّ فی فردوسه أنَّه صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم قال: فاطمة سیّدة نساء أهل الجنّة.
حلیة أبی نعیم:
روی جابر بن سمرة عن النبی صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فی خبر أمّا إنّها سیّدة نساء یوم القیامة.
تارِیخُ الْبَلاذُرِیِّ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم قَالَ لِفَاطِمَةَ سلام الله علیها: أَنْتَ أَسْرَعُ أَهْلِی لَحَاقاً بِی فَوَجَمَتْ، فَقَالَ لَهَا: أَمَا تَرْضَیْنَ أَنْ تَکُونِی سَیِّدَةَ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَتَبَسَّمَتْ.
بیان: وجم کوعد أی سکت علی غیظ.
ابن شهر آشوب در کتاب مناقب (60) می‌نگارد:
خرگوشی در کتاب لوامع و کتاب شرف المصطفی، ابوبکر شیرازی در کتاب خود از ابی صالح، ابواسحاق ثعلبی، علی بن احمد طائی، حسن بن علویه‌ی قطان در تفسیرهای خود از سعید بن جبیر و سفیان ثوری و ابونُعَیم در کتابش از حماد بن سلمه از ثابت، از انس، از ابی مالک از ابن عبّاس و قاضی نطنزی از سفیان بن عُیَینه از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده‌اند:
راجع به تفسیر آیه‌ی 19 سوره‌ی مبارکه‌ی الرّحمن که می‌فرماید:
«مَرَجَ البَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ» فرمود:
حضرت علی و حضرت زهراء علیهما السلام دو دریای عمیق می‌باشند که هیچ کدام بر دیگری ظلم و تعدّی نمی‌کنند.
در روایت دیگر است: منظور از این جمله که می‌فرماید:
«بَیْنَهُما بَرْزَخٌ» (61) پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم است و مقصود از جمله که فرمود:
«یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤلُؤ وَ الْمَرْجانُ» (62) امام حسن و امام حسین علیهما السلام می‌باشد.
عمار بن یاسر در تفسیر آیه‌ی 195 سوره‌ی آل عمران که می‌فرماید:
«فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ اِنِّی لا اُضیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ اَوْ اُنْثی» می‌گوید:
منظور از کلمه‌ی «ذَکَر» که در آیه‌ی شریفه است حضرت علی علیه السلام و منظور از کلمه‌ی «اُنثی» حضرت فاطمه‌ی اطهر سلام الله علیها می‌باشد که (از مکّه) به مدینه در شب تاریک به سوی پیامبر خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم هجرت نمودند.
حضرت امام محمّد باقر علیه السلام در تفسیر آیه 3 تا 7 سوره‌ی مبارکه‌ی واللّیل که می‌فرماید:
«وَ ما خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الاُنْثی» فرموده:
منظور از «ذَکَرَ» که در این آیه‌ی مبارکه می‌باشد حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام و منظور از کلمه‌ی «اُنثی» حضرت فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها است.
معنی: «إنَّ سَعْیَکُمْ لَشَتّی» یعنی تلاش‌های شما صورت‌های مختلف و منظور از «فَأمَّا مَنْ أعْطی وَ اتَّقی وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی» حضرت علی علیه السلام است که قوت و غذای خود را به فقیر داد و روزه گرفت تا نذر خود را ادا نمود و انگشتر خویش را در حال رکوع به عنوان تصدّق داد و مقداد را بر خویشتن مقدّم داشت و آن دیناری را که قرض کرده بود به وی داد.
منظور از «وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی» بهشت و ثوابیست از طرف خدا.
منظور از «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری» این بود که حضرت علی علیه السلام را پیشوای خیر و پدر امامان: قرار داد تا به مدد الهی مردم را به سوی آسودگی و راحتی (سعادت) راهنمایی کنند.
نیز حضرت باقر علیه السلام در تفسیر آیه‌ی 115 سوره‌ی طه که می‌فرماید:
«وَ لَقَدْ عَهِدْنا إلی آدَمَ مِنْ قَبْلُ» فرموده:
منظور کلماتیست که درباره‌ی حضرت محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین و فرزندان آنان: نازل شده.
قاضی ابومحمّد کرخی در کتاب خود از حضرت امام صادق علیه السلام از فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها روایت می‌کند که فرمود:
وقتی آیه‌ی 63 سوره‌ی نور که می‌فرماید:
«لا تَجْعَلُوا دُعاء الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعاءِ بَعْضِکُمْ بَعْضاً» نازل شد من از رسول خدا علیه السلام می‌ترسیدم که به وی بگویم پدر، بلکه به آن حضرت می‌گفتم:
یا رسول الله.
پدرم برای این موضوع تا سه مرتبه از من اعراض کرد، آنگاه متوجّه‌ی من شد و فرمود:
ای فاطمه! این آیه درباره‌ی تو و اهل خانه و نسل تو نازل نشده، زیرا تو از من و من از تو هستم. بلکه این آیه درباره‌ی جفاکاران قریش که متکبّرند نازل شده تو از این به بعد به من بگو: پدر، زیرا که این کلمه نزد من محبوب‌تر و خدای را بیشتر خشنود می‌نماید.
زنان قرآنی
بدان که خدای حکیم در قرآن مجید به نحو کنایه به وجود 12 نفر زن اشاره فرموده بدین شرح:
یکم:
منظور از آیه 35 سوره‌ی بقره که می‌فرماید:
«اُسْکُنْ وَ أنْتَ زَوْجُکَ الْجَنَّةَ» حضرت حواء است.
دوّم و سوّم:
منظور از آیه 10 سوره‌ی تحریم که می‌فرماید:
«ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا اِمْرَاَةَ نُوحٍ وَ امْرَاَةَ لُوطٍ» زن نوح و زن لوط می‌باشند.
چهارم:
منظور از آیه 11 سوره‌ی تحریم که می‌فرماید:
«إذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» آسیه زن فرعون می‌باشد.
پنجم:
منظور از آیه 71 سوره‌ی هود که می‌فرماید:
«وَامْرَاَتُهُ قائِمَةٌ» ساره زن حضرت ابراهیم می‌باشد.
ششم:
منظور از آیه 90 سوره‌ی انبیاء که می‌فرماید:
«وَ اَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ» زن حضرت زکریّا است.
هفتم:
منظور از آیه 51 سوره‌ی یوسف که می‌فرماید:
«الان حَصْحَصَ الْحَقُّ» زلیخا می‌باشد.
هشتم:
منظور از آیه 84 سوره‌ی انبیاء که می‌فرماید:
«وَ آتَیْناهُ اَهْلَهُ» اهل و عیال حضرت ایوب است.
نهم:
منظور از آیه 23 سوره‌ی نمل که می‌فرماید:
«اِنِّی وَجَدْتُ اِمْرَاَةً تَْملِکُهُمْ» بلقیس می‌باشد.
دهم:
منظور از آیه 27 سوره‌ی قصص که می‌فرماید:
«إنِّی اُریدُ أنْ اُنْکِحَکَ» زوجه‌ی حضرت موسیست.
یازدهم و دوازدهم:
منظور از آیه 3 سوره‌ی تحریم که می‌فرماید:
«وَ إذْ اَسَرَّ النَّبیُ إلی بَعْضِ أزْواجِهِ حَدیثاً» حفصه و عایشه می‌باشد.
سیزدهم:
منظور از آیه 8 سوره‌ی والضّحی که می‌فرماید:
«وَ وَجَدَکَ عائِلاً» حضرت خدیجه‌ی کبری سلام الله علیها است.
چهاردهم:
منظور از آیه 19 سوره‌ی الرّحمن که می‌فرماید:
«مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ» حضرت فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها می‌باشد (63).
سپس خدای حکیم خصلت‌های آنان را شرح داده و فرموده:
حضرت حواء توبه کرد، چنانکه در سوره‌ی اعراف آیه‌ی 23 می‌فرماید:
«قالا رَبَّنا ظَلَمْنا».
راجع به شوق آسیه می‌فرماید:
«رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَکَ بَیْتاً» (64).
درباره‌ی مهمان نوازی ساره می‌فرماید:
«وَامْراَتُهُ قائِمَةٌ» (65).
راجع به عقل بلقیس می‌فرماید:
«إنَّ الْمُلُوکَ إذا دَخَلُوا قَرْیَةً» (66) درباره‌ی حیاء زوجه‌ی حضرت موسی می‌فرماید:
«فَجاءَتْهُ إحْداهُما تَمْشی» (67).
راجع به احسان حضرت خدیجه‌ی کبری سلام الله علیها می‌فرماید:
«وَ وَجَدَکَ عائِلاً» (68).
درباره‌ی نصیحت و اندرز به عایشه و حفصه در آیه‌ی 32 سوره‌ی احزاب می‌فرماید:
«یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأحَدٍ» تا آنجا که فرموده:
«وَ أطَعْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ».
راجع به عصمت حضرت فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها در آیه‌ی 61 سوره‌ی آل عمران می‌فرماید:
«وَ نِسائِنا وَ نِسائُکُمْ».
خدای رؤوف ده خصلت را به ده نفر زنانی که نام آنان بدین شرح است عطا فرموده:
1 - توبه‌ی حضرت حواء زوجه‌ی حضرت آدم علیه السلام
2 - زیبایی ساره زوجه‌ی حضرت ابراهیم علیه السلام
3 - حفاظ زوجه‌ی ایوب که نامش رحمه بود.
4 - احترام آسیه زن فرعون
5 - حکمت زلیخا زوجه‌ی حضرت یوسف علیه السلام
6 - عقل بلقیس زوجه‌ی حضرت سلیمان علیه السلام
7 - صبر مادر حضرت موسی علیه السلام که نامش برخانه بود (69).
8 - برگزیدگی را نصیب مریم مادر عیسی نمود.
9 - رضایت و خشنودی را حضرت خدیجه زوجه پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم داشت.
10 – علم و دانش را نصیب حضرت فاطمه سلام الله علیها زوجه‌ی حضرت مرتضی علی علیه السلام نمود.
خدای رؤوف دعای ده نفر را مستجاب نموده بدین شرح:
1 - در سوره‌ی صافّات آیه‌ی 75 می‌فرماید:
«حضرت نوح علیه السلام ما را خواند و ما اجابت نمودیم».
2 - در سوره‌ی یوسف آیه‌ی 34 می‌فرماید:
«خدا دعای یوسف علیه السلام را مستجاب نمود و مکر و حیله‌ی زنان را از او دور کرد».
3 - در سوره‌ی یونس آیه‌ی 89 راجع به حضرت موسی و هارون می‌فرماید:
«دعای شما مستجاب شد».
4 - در سوره‌ی انبیاء آیه‌ی 88 می‌فرماید:
«دعای یونس را مستجاب کردیم».
5 - در سوره‌ی انبیاء آیه‌ی 84 درباره‌ی حضرت ایوب علیه السلام می‌فرماید:
«ما دعای او را مستجاب نمودیم و ناراحتی‌هایی را که داشت برطرف ساختیم».
6 - در سوره‌ی انبیاء آیه‌ی 90 راجع به حضرت زکریا علیه السلام می‌فرماید:
«ما دعای وی را اجابت کردیم و حضرت یحیی را به او عطا نمودیم».
7 - در سوره‌ی مؤمن آیه‌ی 60 درباره‌ی مخلصین می‌فرماید:
«دعا کنید تا مستجاب نمایم».
8 - در سوره‌ی نمل آیه‌ی 62 راجع به افراد مضطر و ناچار می‌فرماید:
«یا کسی که دعای مضطر را اجابت می‌کند».
9 - در سوره‌ی بقره آیه‌ی 186 درباره‌ی دعای بندگان نیکوکار می‌فرماید:
«یا محمّد! هر گاه بندگان من از تو سؤالی بکنند من اجابت می‌نمایم».
10 - در سوره‌ی آل عمران آیه‌ی 195 درباره‌ی حضرت فاطمه‌ی اطهر و امیرالمؤمنین علی علیهما السلام می‌فرماید:
«خدا دعای ایشان را مستجاب نمود».
پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم راجع به 10 موضوع خائف و مضطرب بود و خدای توانا آن حضرت را در امان خود نگه داشت و به وی بشارت داد:
1 - مفارقت از وطن خود (یعنی مکّه‌ی معظّمه) که در سوره‌ی قصص آیه‌ی 85 می‌فرماید:
«همان خدایی که قرآن را بر تو واجب کرد تو را به سوی وطن باز می‌گرداند».
2 - آن حضرت راجع به قرآن خائف بود که مبادا بعد از او نظیر کتاب‌های آسمانی گذشتگان دچار تغییر و تبدیل شود، خدا در سوره‌ی حجر آیه‌ی 9 می‌فرماید:
ما قرآن را نازل کردیم و حتماً آن را حفظ خواهیم کرد.
3 - راجع به عذاب امّت آن حضرت، آیه‌ی 33 سوره‌ی انفال را فرو فرستاد که می‌فرماید:
«چون تو در میان امّت هستی خدا ایشان را عذاب نخواهد کرد».
4 - برای توسعه‌ی دین آن بزرگوار در سوره‌ی توبه آیه‌ی 33 می‌فرماید:
«خدا پیامبر خود را به کلیّه‌ی ادیان مسلط خواهد کرد».
5 - برای ثبات و استقامت مؤمنین بعد از رسول خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم در سوره‌ی ابراهیم، آیه‌ی 27 می‌فرماید:
«خدا مؤمنین را در دنیا و آخرت در قول خود ثابت نگاه می‌دارد».
6 - درباره‌ی دشمنان مؤمنین در سوره‌ی تحریم آیه‌ی 8 می‌فرماید:
«روزی که خدای رؤوف، پیامبر و مؤمنین را رسوا نخواهد کرد».
7 - راجع به شفاعت آن حضرت در سوره و الضّحی، آیه‌ی 5 می‌فرماید:
«به زودی خداوند آن قدر به تو بخشد که راضی شوی».
8 - درباره‌ی فتنه و آشوبی که بعد از آن حضرت دچار وصیّ او حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام شد در سوره‌ی زخرف آیه‌ی 41 می‌فرماید:
«وقتی تو را از دنیا بردیم از آنان انتقام خواهیم گرفت».
9 - راجع به ثبوت خلافت فرزندان حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام در سوره‌ی نور، آیه‌ی 55 می‌گوید:
«حتماً آنان را در زمین خلیفه خواهیم نمود».
10 - راجع به هجرت حضرت فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها از مکّه به مدینه در سوره‌ی آل عمران آیه‌ی 191 می‌فرماید:
«آن افرادی که خدا را در حال ایستادن و نشستن یاد می‌کنند» الی آخر.
سران توبه کنندگان چهار نفر بودند بدین شرح:
1 - حضرت آدم علیه السلام ، چنانکه در سوره‌ی اعراف، آیه 23 از قول وی می‌فرماید:
گفتند:
پروردگارا! ما به نفس خود ظلم کردیم إلی آخر.
2 - حضرت یونس علیه السلام ، چنانکه در سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی 87 از قول او می‌فرماید:
بار خدایا! تو پاک و منزّه هستی و من از ستمکارانم.
3 - حضرت داوود علیه السلام ، چنانکه در سوره‌ی صاد، آیه‌ی 24 می‌فرماید:
داوود به خاک افتاد و توبه کرد.
4 - فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها چنانکه در سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی 191 می‌فرماید:
آن افرادی که فاطمه هم یکی از آنان بود در حال نشستن و ایستادن به یاد خدا هستند. (70)
چهار نفر از زنان نیکوکار خائف و ترسان شدند بدین شرح:
1 - آسیه زن فرعون که از طرف فرعون دچار انواع و اقسام عذاب شد چنانکه در سوره‌ی تحریم آیه‌ی 11 از قول وی می‌فرماید:
که گفت:
پروردگارا! یک خانه‌ای نزد خود در بهشت برایم بنا کن.
2 - حضرت مریم سلام الله علیها که از مردم گریخت، چنانکه در سوره‌ی مریم آیه‌ی 24 از زیر آن درخت ندا کرد:
محزون و افسرده مباش.
3 و 4 – حضرت خدیجه‌ی کبری و حضرت فاطمه‌ی زهراء علیهما السلام، زیرا وقتی خدیجه با رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم ازدواج کرد زنان قریش از وی کناره گیری نمودند و فاطمه‌ی اطهر سلام الله علیها می‌فرمود:
آیا پدر من پیامبر خدا نیست، آیا فرزندان خود را حفظ نمی‌کند، چه زود گمراه شدید و چه زود دین خدا را واژگون نمودید.
سران گریه کنندگان هشت نفر بودند بدین شرح:
1 - حضرت آدم علیه السلام
2 - حضرت نوح علیه السلام
3 - حضرت یعقوب علیه السلام
4 - حضرت یوسف علیه السلام
5 - حضرت شعیب علیه السلام
6 - حضرت داوود علیه السلام
7 - حضرت فاطمه سلام الله علیها
8 - حضرت سجّاد علیه السلام.
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرماید:
فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها به قدری برای پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم گریه کرد که اهل مدینه اذیّت شدند و به ایشان گفتند:
تو ما را به علّت کثرت گریه ناراحت کردی یا شب گریه کن یا روز! ! لذا حضرت فاطمه سلام الله علیها از مدینه خارج می‌شد و روی قبر شهداء گریه می‌کرد.
ابوبکر شیرازی با چند واسطه از حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام روایت کرده که فرمود:
پیغمبر خدا این آیه را تلاوت کرد:
«إنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ» (71) و به من فرموده:
یا علی! بهترین زنان چهار نفرند:
1 - مریم دختر عمران
2 - خدیجه دختر خُوَیْلد
3 - فاطمه دختر محمّد
4 - آسیه دختر مُزاحم.
ابونُعَیم در کتاب: حِلْیَةُ الاولیاء و گروه دیگری از اهل تسنّن از پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم روایت کرده‌اند که فرمود:
زنان بزرگ عالم چهار نفرند
1 - مریم دختر عمران
2 - خدیجه دختر خویلد
3 - فاطمه‌ی زهراء دختر حضرت محمّد
4 - آسیه زن فرعون.
و در روایت، مُقاتل و ضحّاک و عکرمه از ابن عبّاس، نقل شده که او گفت:
فاطمه‌ی اطهر سلام الله علیها از همه‌ی آنان افضل است.
فضائل از عبدالملک العُکْبری و مُسند احمد با سندهای خود از کُرَیب از ابن عبّاس و او از پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم نقل می‌کند که فرمود بزرگ زنان اهل بهشت حضرت مریم سلام الله علیها است.
در کتاب تاریخ بغداد از حمید طَویل روایت کرده که او از انس نقل نموده که گفت:
پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمود:
بهترین زنان دو جهان. سپس پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم برتری داد او را (حضرت فاطمه سلام الله علیها را) بر همه‌ی زنان در دنیا و آخرت.
عایشه و دیگران از پیغمبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم روایت کرده‌اند که فرمود:
ای فاطمه! به تو مژده می‌دهم که خدا تو را از کلیّه‌ی زنان عالم و زنان اسلام که بهترین دین است افضل و برتر دانسته‌ست.
حُذَیْفه از رسول اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم روایت می‌کند که فرمود:
ملکی نزد من آمد و گفت:
مژده باد تو را که فاطمه بزرگترین زنان اهل بهشت یا زنان امّت من است.
بخاری و مسلم هر دو در صحیح خود و ابوالسّعادات در کتاب فضائل العشرة و ابوبکر بن شیبة در کتاب امالی و دیلمی در کتاب فردوس نقل کرده‌اند که پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم فرمودند:
فاطمه سلام الله علیها سرور زنان اهل بهشت است.
ابونُعَیْم در کتاب حِلْیَة از جابر بن سَمُرة نقل کرده که آن حضرت فرمود:
آگاه باشید که او (حضرت فاطمه سلام الله علیها) سرور زنان است در روز قیامت.
در تاریخ بلاذری نقل می‌کند که پیامبر خدا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه وَ سَلَّم به فاطمه‌ی زهراء سلام الله علیها فرمود:
تو از کلیّه‌ی اهل بیت من زودتر به من ملحق خواهی شد. فاطمه خشمگین شد، رسول خدا به وی فرمود:
آیا راضی نیستی که بزرگ زنان بهشتی باشی؟! فاطمه‌ی اطهر سلام الله علیها خندان گردید.
بیان: «وجم» بر وزن «وعد» یعنی ساکت شد از غیظ و غضب (یعنی عصبانیّت او فروکش کرد).

پی نوشت:‌

(1) - رحمان / 19.
(2) - رحمان / 20.
(3) - همان / 22.
(4) - آل عمران / 195.
(5) - یرید معنی قوله تعالی فی تمام الایة 195 السورة آل عمران: «فالذین هاجروا واخرجوا من دیارهم و اوذوا فی سبیلی» ای وقت الهجرة.
(6) - لیل / 3.
(7) - همان / 4.
(8) - همان / 5 و 6.
(9) - همان / 6.
(10) - طه / 115.
(11) - نور / 63.
(12) - بقره / 35.
(13) - تحریم / 10.
(14) - همان / 11.
(15) - هود / 71.
(16) - انبیاء / 90.
(17) - یوسف / 51.
(18) - انبیاء / 84.
(19) - نمل / 23.
(20) - قصص / 27.
(21) - تحریم / 3.
(22) - ضحی / 8.
(23) - رحمان / 19.
(24) - اعراف / 23.
(25) - تحریم / 11.
(26) - هود / 71.
(27) - نمل / 34.
(28) - قصص / 25.
(29) - ضحی / 8.
(30) - احزاب / 32.
(31) - همان / 33.
(32) - آل عمران / 61.
(33) - صافّات / 75.
(34) - یوسف / 34.
(35) - یونس / 89.
(36) - انبیاء / 88.
(37) - همان / 84
(38) - همان / 90.
(39) - غافر / 60.
(40) - نمل / 62.
(41) - بقره / 186.
(42) - آل عمران / 195.
(43) - قصص / 85.
(44) - حجر / 9.
(45) - انفال / 33.
(46) - توبه / 33.
(47) - ابراهیم / 27.
(48) - تحریم / 8.
(49) - ضحی / 5.
(50) - زخرف / 41.
(51) - نور / 55.
(52) - آل عمران / 191.
(53) - اعراف / 23.
(54) - انبیاء / 87.
(55) - صاد / 24.
(56) - آل عمران / 191.
(57) - تحریم / 11.
(58) - مریم / 24.
(59) - آل عمران / 42.
(60) - مناقب ابن شهر آشوب 3 / 318 – بحارالأنوار 37 / 95 ح 61.
(61) - رحمان / 20.
(62) - همان / 22.
(63) - اوّل این حدیث تعداد زنان سابق الذّکر را 12 نفر نگاشته ولی شماره که می‌کنیم تعداد آنها به چهارده نفر می‌رسد.
(64) - تحریم / 11.
(65) - هود / 71.
(66) - نمل / 34.
(67) - قصص / 25.
(68) - ضحی / 8.
(69) - مورّخین برای مادر حضرت موسی علیه السلام نام‌های متعدّدی نقل کرده‌اند، بدین شرح: ابن اثیر در 1 / 169 می‌نگارد:
نام مادر موسی یوخابد یا نوخایل یا نوخابک بود. عبدالصّاحب عاملی در کتاب انبیاء صفحه‌ی 254 می‌نویسد:
نام مادر حضرت موسی یوخابید، یا افاحیه بود. محمّد جواد مغنیه در تفسیر الکاشف 3 / 372 می‌نگارد، نام مادر حضرت موسی یوکابد بود.
(70) - شاید بعضی توهّم کنند که مگر از حضرت زهرا سلام الله علیها گناهی سر زده که باید توبه نماید و حال آنکه ما معتقد به عصمت کلیّه‌ی الهیه برای ایشان و همه‌ی حضرات معصومین: هستیم.
جواب آن است که یکی از بهترین مقامات برای اولیای الهی، مقام «توّابین» است چون خدای متعال بعضی از انبیاء را در سوره صاد آیات 17 و 30 و 44 با این صفت توصیف فرمود:
«نِعمَ العَبد انّه اَوّاب». ثانیاً همان طور که استغفار پیامبر طبق حدیث برای امّت بوده قبول توبه‌ی امّت هم به واسطه آن بزرگواران می‌باشد.
(71) - آل عمران / 42.