حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام اولین بانوی مسلمان ـ بخش دوم

اگر می گوییم امام امیرمؤمنان علی علیْهِ السَّلام اولین کسی است که اسلام آورده به جهت مماشات با اهل سنت است؛ زیرا ممکن است کسی بگوید: اسلام آوردن دلالت بر سابقه کفر دارد؛ در حالی که چه وقتی حضرت کفر ورزیده تا بخواهد اسلام بیاورد؟ و چه وقتی شرک ورزیده تا بخواهد ایمان آورد؟ او کسی است که با اسلام و توحید متولد شد، و در خانه خدا به دنیا آمد. چشم خود را بر پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم باز کرد، و در دامان او پرورش یافت. با آن حضرت در آن سنین به غار حرا برای عبادت خدا می رفت در حالی که دیگران مشغول بت پرستی بودند. حال نکته جالب توجه این است که اهل ستت وقتی که نام صحابه پیامبر اکرم صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم را می برند، به دنبال آن کلمه «رضی الله عنه» را می گویند. اما وقتی که نام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام را می برند، به جای «رضی الله عنه» می گویند: «کرّم الله وجهه». و علت آن این است که قائلند بر اینکه آن حضرت هیچگاه بر بت سجده نکرد، از اینرو کلمه «کرم الله وجهه» را در کنار اسم امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام ذکر می کنند،[1] یعنی خداوند گرامی بدارد صورت امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام که ابدا در مقابل بت قرار نگرفت و به سجده نیفتاد. پس اسلام و ایمان امیرمؤمنان علی علیْهِ السَّلام به معنای تجدید عهد او با پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم و اظهار علنی آن عقیده ای بود که از کودکی در دل داشت و به آن عمل می کرد. تعبیر به اسلام و ایمان آوردن او همانند تعبیر به ایمان و اسلام آوردن حضرت ابراهیم علیْهِ السَّلام است. خداوند متعال درباره او می فرماید:

«وَأنَا أوّلُ الْمُسْلِمینَ»[2]

«و من اولین مسلمانم».

«إذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أسْلِمْ قالَ أسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ » ؛[3]

«هنگامی که پروردگارش به او فرمود: اسلام آور. او گفت: من برای پروردگار جهانیان اسلام آوردم».

«وَ أنَا أوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ»[4]

«و من اولین مؤمنین هستم».

«آمَنَ الرَّسولُ بِما اُنْزِلَ إلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ»[5]

« پیامبر به آنچه که از جانب پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورد».

«قُلْ إنّی اُمِرْتُ أنْ أکُونَ أوَّلَ مَنْ أسْلَمَ»[6]

«بگو همانا من امر شده ام که اولین مسلمان باشم».

«و اُمِرْتُ أنْ أسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمِینَ» ؛[7]

«و امر شده ام که به پروردگار جهانیان اسلام بیاورم».

هر معنایی که برای اسلام و ایمان حضرت ابراهیم علیْهِ السَّلام و رسول اکرم صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم می کنیم برای اسلام و ایمان امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام نیز می نماییم.

« بانو دکتر سُعاد ماهر» از «مسعودی» نقل می کند:

«... بسیاری از مردم بر آنند که علی علیْهِ السَّلام هیچ گونه شرکی به خداوند نورزید تا از نو اسلام اختیار کند، بلکه در تمام امور تابع افعال و رفتار پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم بود و به او اقتدا می کرد، و هنگام بلوغ نیز بر همین حال بود، و به طور حتم خداوند او را نگاه داشته و تأیید نمود، و نیز او را موفق بر متابعت از پیامبرصَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم کرد...»[8]

تصریح اهل سنت در تقدم اسلام امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام

با نظری گذرا به کلمات و عبارات اهل سنت پی می بریم که بسیاری از آنها تصریح به تقدم اسلام امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام کرده و به این جهت او را ستوده اند:

1. «ابو جعفر اسکافی» می گوید:

«واذا تأمّلنا الروایات الصحیحه والأسانید القویه الوثیقه وجدناها کلها ناطقه بانّ علیاً [علیْهِ السَّلام] اول من اسلم».[9]

«و هر گاه در روایات صحیحه و سندهای قوی و مورد اطمینان تأمل کنیم می یابیم که همگی متّفق القولند که علی علیْهِ السَّلام اولین مسلمان است».

2. «ذهبی» می گوید:

«ثبت عن ابن عبّاس قال: اول من اسلم علی [علیْهِ السَّلام]».[10]

«از ابن عباس ثابت شده که اولین مسلمان علی علیْهِ السَّلام است».

3. «محب طبری» می گوید:

«بعث النبی [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم] یوم الاثنین واسلم علیّ [علیْهِ السَّلام]الیوم الثلثاء وهو صبیّ».[11]

«پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم روز دوشنبه مبعوث شد و علی علیْهِ السَّلام روز سه شنبه اسلام آورد در حالی که نوجوان بود».

4. «ابن عبد ربّه» از «ابوالحسن» نقل می کند که گفت:

« اسلم علی [علیْهِ السَّلام] و هو ابن خمس عشره سنه وهو اول من شهد ان لا اله الا الله وأنّ محمّدا رسول الله [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم]»[12]

«علی علیْهِ السَّلام در سن پانزده سالگی اسلام آورد، و او اولین کسی بود که شهادت به لااله الا الله و محمّد رسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم داد».

5. «شیخ محمّد خضری» درباره امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام می گوید:

«فکان اول من اجاب الی الاسلام».[13]

«... علی علیْهِ السَّلام اولین کسی بود که دعوت به اسلام را پذیرفت».

6. «شیخ محمّد صبّان» می گوید:

«اما علی [علیْهِ السَّلام ] فقد اسلم وهو ابن ثمان سنین وقیل غیر ذلک قدیما. بل قال ابن عبّاس و زید بن ارقم و سلمان الفارسی وجماعه آخرون: انّه اول من اسلم. ونقل بعضهم الإجماع علیه».[14]

«اما علی علیْهِ السَّلام او کسی بود که در سنین هشت سالگی اسلام آورد. و برخی غیر این قول را نیز گفته اند. بلکه ابن عبّاس و زید بن ارقم و سلمان فارسی و جماعتی دیگر گفته اند که او اوّل مسلمان است. و برخی نیز ادعای اجماع بر این امر نموده اند».

7. «دکتر محمّد عبده یمانی» می نویسد:

«و هو اوّل من أسلم من الفتیان وأوّل من صلّی خلف رسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم».[15]

«علی علیْهِ السَّلام اولین مسلمان از جوانان است و اولین کسی است که پشت سر رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم نماز به جای آورده است».

8. «زرندی حنفی» می گوید:

«امیرالمؤمنین و امام المتقین علی بن ابی طالب علیْهِ السَّلام، اول من آمن به وصدّقه من المؤمنین».[16]

امیرالمؤمنین و امام متقین علی بن ابی طالب علیْهِ السَّلام ، اولین کسی است که به رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ایمان آورده و از مؤمنان اولین کسی است که او را تصدیق کرده است».

9. «ابن اسحاق» می گوید:

«کان اّول من ذکر آمن برسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم و صلّی معه و صدّقه بما جاء به من عند الله علی بن ابی طالب علیْهِ السَّلام وهو یومئذ ابن عشر سنین. وکان مما انعم الله علی علی بن ابی طالب علیْهِ السَّلام انه کان فی حجر رسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم قبل الاسلام».[17]

«اولین مردی که به رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ایمان آورد و با او نماز گزارد و هر آنچه بر او نازل شد تصدیق کرد، علی بن ابی طالب علیْهِ السَّلام بود، او در آن هنگام ده سال داشت. و از جمله نعمت های خداوند بر او اینکه قبل از اسلام در دامان رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم پرورش یافت».

10. «ابن ابی الحدید معتزلی» می نویسد:

«ما اقول فی رجل سبق التاس الی الهدی، آمن بالله وعبده، وکل من فی الارض یعبد الحجر ویجحد الخالق، لم یسبقه احد الی التوحید الا السابق الی کل خیر محمد رسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم».[18]

«چه بگویم درباره کسی که از همه به هدایت پیشی گرفت، به خدا ایمان آورده و عبادت کرد در حالی که تمام مردم روی زمین سنگ را عبادت می کرده و خالق را منکر بودند. کسی او را در توحید سبقت نگرفت به جز سابق به هر خیر، محمد رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم».

11. «علی جندی»، «محمد ابوالفضل ابراهیم» و «محمد یوسف محجوب» نقل کرده اند که:

و قد ذهب اکثر اهل الحدیث الی انّه - علی [علیْهِ السَّلام] - اول الناس اتباعا الرسول الله [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم] و ایمان به، ولم یخالف فی ذلک الا الأقلّون، ومن وقف علی کتب أصحاب الحدیث تحقق ذلک، والیه ذهب الواقدی والطبری، وهو القول الذی رجحه ونصره صاحب کتاب (الاستیعاب) لابن عبد البرّ».[19]

«اکثر اهل حدیث بر آنند که علی علیْهِ السَّلام اول کسی است که به متابعت از رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم پرداخته و به او ایمان آورده است، و به جز اندکی در این امر مخالفت نکرده اند. و کسی که بر کتاب های اصحاب حدیث واقف باشد، به این نتیجه می رسد. و این، رأی واقدی و طبری است. و این قول را صاحب استیعاب (ابن عبدالبر ) ترجیح داده و آن را نصرت کرده است».

بنابراین امام امیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام اولین کسی بوده است که از میان مردان به رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ایمان آورد و مسلمان شد. و از میان زن ها هم اولین کسی که به آن حضرت ایمان آورد و اسلام را اختیار نمود، حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام بوده است، که بسیاری از سیره نویسان و مورخان بدان اعتراف نموده اند از جمله:

تصریح اهل سنت در تقدم اسلام حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام

«ابن سعد» در «طبقات الکبری»، «ابن حجر عسقلانی» در «الإصابه فی تمییز الصحابه»، «احمد بن واضح یعقوبی» در «تاریخ یعقوبی»، «قندوزی حنفی» در ینابیع الموده»، و... در این باره می نویسند:

«وکان أوّل من أسلم خدیجه بنت خویلد من النساء..».[20]

«حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام از میان زنان، اولین زنی بود که مسلمان شد و اسلام را اختیار کرد».

«ابن اثیر» در «أسد الغابه » می نویسد:

خدیجه بنت خویلد بن أسد بن عبد العزی بن قصیّ القرشیه الدسدیه، أمّ المؤمنین، زوج النّبی [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم] أول امرأه تزوّجها، و أول خلق الله أسلم بإجماع المسلمین، لم یتقدمها رجل ولا امرأه».[21]

«خدیجه دختر خویلد همسر رسول اکرم صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم نخستین زنی بود که رسول خدا با او ازدواج کرد و نخستین خلق خدا بود، به اجماع مسلمانان، که اسلام را اختیار کرد و هیچ مرد و زنی از او پیشی نگرفت».

«محمد بن اسحاق» در «سیره ابن اسحاق» می نویسد:

وکان اول من اتبع رسول الله [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم] خدیجه بنت خویلد زوجته...».[22]

«نخستین کسی که از رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم پیروی کرد خدیجه دختر خویلد، همسر آن حضرت بود».

«علّامه مجلسی قدِّسَ سِرُّه» استناد به حدیث شریفی از حضرت موسی بن جعفر علیْهِ السَّلام به نقل از حضرت صادق علیْهِ السَّلام نموده اند که نتیجه آن همزمان بودن پذیرش اسلام و ایمان از جانب حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام و امام امیرمؤمنان علی علیْهِ السَّلام است. بخشی از متن حدیث شریف چنین است:

«... لمّا دعاهما رسول الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم قال یا علی و یا خدیجه أسلمتما لله و سلّمتما له وقال إن جبرئیل عندی یدعوکما إلی بیعه الإسلام فأسلما تسلما وأطیعا تهدیا فقالا فعلنا وأطعنا یا رسول الله فقال إنّ جبرئیل عندی یقول الکما إنّ للإسلام شروطا وعهودا ومواثیق فابتدئاه بما شرط الله علیکما لنفسه و... یا خدیجه فهمت ما شرط ربک علیک قالت نعم وآمنت و صدّقت ورضیت و سلّمت قال علی وأنا علی ذلک...».[23]

«رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم آن دو را با یکدیگر به اسلام دعوت نمود و فرمود جبرئیل می گوید اسلام شرطها و عهدها و پیمان ها دارد و به ذکر شروط پرداختند و آن دو نیز با همدیگر یکباره ایمان آورده و اسلام را پذیرفتند و حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام عرض کرد: ایمان آوردم و همه آنچه را که فرمودی گواهی می دهم و خشنودم و تسلیم هستم. و علی علیْهِ السَّلام گفت: و من نیز بر این عقیده ام». امام أمیر مؤمنان علی علیْهِ السَّلام در خطبه ای که به غربت اسلام در آغاز بعثت اشاره می کند، می فرمایند:

«ولم یجمع بیت واحد یومئذ فی الاسلام غیر رسول الله [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم] و خدیجه و أنا ثالثهما».[24]

«در آن روزها، خانواده مسلمانی در اسلام نبود جز خانواده ای که از پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم و خدیجه علیهَاالسَّلام تشکیل یافته بود و من سومین نفر آنها بودم».

«ربیعه» می گوید: من خدمت حذیفه بن یمان رسیدم و او در مسجد رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم بود و گفت من شنیدم که صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم فرمود:

«خدیجه سابقه نساء العالمین إلی الإیمان بالله و بمحمد صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ».[25]

«خدیجه علیهَاالسَّلام دختر خویلد نخستین زن در جهان است که ایمان به خدا و رسول خدا آورد».

«واقدی» می گوید:

«از لحاظ اصحاب ما این مسأله مورد اتفاق است که نخستین کسی که از اهل قبله دعوت رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم را پذیرفت خدیجه علیهَاالسَّلام دختر خویلد بود».[26]

آنچه که مهم است آنست که با اعلام نبوت از سوی پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ، همسرش حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام و پسر عمویش امام امیرمؤمنان علیْهِ السَّلام که در آن زمان 8 یا 9 یا 10 ساله بود،[27]

دعوت پیامبر را اجابت نمودند و دین جدید را پذیرفتند و اعتراف به نبوت آن حضرت کردند.

خطبه بلیغه جناب امام حسن علیْهِ السَّلام بیانگر فضل تقدم ایمانی حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام می باشد، چنانکه فرمود:

«قال الله جلّ شأنه: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُون أولئِکَ الْمُقَرَّبُون» (سوره واقعه، آیه 10) فکان أبی سابق السّابقین و أقرب المقرّبین إلی الله وإلی رسوله، و ذلک أنه لم یسبقه إلی الإیمان أحد غیر خدیجه [علیهَاالسَّلام]، فکما أن الله عزّوجلّ فضّل السابقین علی المتأخرین فضل سابق السّابقین».[28]

آنچه که از احادیث و روایات و اعترافات علماء و دانشمندان اسلامی و همچنین شواهد تاریخی به دست می آید این است که حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام در پذیرفتن اسلام، جزء پیشگامترین افراد[29] و به اصطلاح قرآن (السّابقون الأوّلون) (سوره توبه، آیه100) هستند که در صدر اسلام ملاک مهمی برای فضیلت و برتری بوده است.

سبقت ایمان حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام به رسول خدا صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ، دلیل دیگری بر اعتقاد و ایمان قلبی او به صداقت و عظمت همسر گرامی خود و در نتیجه دلیلی بر ایثار و عشق او در راه وصول به اهداف عالیه آن حضرت است. «أحمدنا یونس عن ابن إسحاق قال: و کانت خدیجه أوّل من آمن بالله و رسوله، و صدّق بما جاء به، فخقف الله بذلک عن رسول الله [صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم]، لا یسمع شیئا یکرهه من ردّ علیه و تکذیب له فیحزنه إلا فرّج الله عنه بها إذا رجع إلیها تثّبته و تخفّف عنه، و تصدقه و تهون علیه أمر الناس، رحمها الله».[30]

«دکتر بنت الشاطی» یکی از بانوان نویسنده مصری در این باره می نویسد:

«پس از خدیجه علیهَاالسَّلام میلیونها زن در اسلام وارد خواهند شد، ولی فقط او به عنوان نخستین زن مسلمانی که پروردگار او را برگزید، تا نقش عظیم خود را در زندگانی رسول قهرمان صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم ایفا کند، باقی خواهد ماند، و در آینده تمام مورخان مسلمان، و غیر مسلمان این نقش را در تاریخ ثبت خواهند کرد».[31]

بنابراین حضرت خدیجه علیهَاالسَّلام در پیشرفت هدف پیامبر صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آله وَ سَلَّم همه گونه مساعدت نمود و اسلام و ایمان این بانوی محترم موجب تقویت روحی، قلبی و رفع غم و اندوه آن حضرت بود؛ زیرا هرگاه که مشرکین آن جناب را در خارج از خانه می آزردند و تمسخر و استهزاء می کردند و نبوتش را تکذیب می کردند و ایشان دلگیر و افسرده به خانه می آمدند، فقط خدیجه علیهَاالسَّلام بود که با سخنان دل نشین، آن حضرت را تسلی میداد و موجبات رفع افسردگی ایشان را فراهم می نمود و ناراحتی های درونی ایشان را به هر ترتیبی که بود برطرف می ساخت و اندوه ایشان را به نشاط و شادی مبدل می کرد.