/ / فداکاری حضرت زینب(س) نشانه‌ای برحقانیت دین؛ علم لدنی زینب کبری(س)
ریاحین ـ به مناسبت سالروز وفات حضرت زینب کبری(س) درباره شخصیت این بانوی بزرگوار با آیت الله محی الدین حائری شیرازی، عضو مجلس خبرگان و حجت الاسلام دکتر علی نصیری، رئیس موسسه معارف و وحی و خرد و حجت الاسلام پور امینی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفتگو کرده ایم که در پی می آید؛
سختی‌ها باعث شناخته شدن حضرت زینب(س) شد/ علم لدنی زینب کبری(س)
آیت الله محی الدین حائری شیرازی عضو مجلس خبرگان رهبری در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد شخصیت برجسته حضرت زینب(س) گفت: کار مهمی که بعد از عرضه قرآن و جا افتادن قرآن و مورد قبول شدن قرآن، لازم بود عرضه الگوی اسلامی بود. اسلام به صورت یک انسان، خانواده، ایدئولوژی و یک انتقادگر و اسلام به صورت یک حکومت، نیاز به الگو داشت. زینب کبری(س) در خانواده الگوی اسلام به دنیا آمد. جدش الگوی اسلامی است، پدرش، الگوی یک پدر اسلامی است، مادرش الگوی یک مادر اسلامی است، دو برادرش هم الگوهای دو برادر اسلامی هستند و خود ایشان نیز الگوی زن در صلح، جنگ، انتقاد، عفت و الگوی زن به عنوان یک همسر و مادر است.
در تمام اینها ایشان توفیقات بزرگی داشته و ریشه این مسائل هم این بوده که ایشان از علمی برخوردار هستند که مافوق این علوم تجربی است. لیس العلم بکثره التعلیم و التعلم بل هو نور یقذفه الله فی قلب من یشاء.
وی افزود: علم لدنی (و علمناه من لدنا علماً) علمی مافوق علوم تجربی است. مافوق علوم دانشگاهی است، با این علم است که انسان می‌تواند زمانه را ببیند. آینده و مردم را ببیند و راه روشن برای رسیدن به مقاصد عالیه را پیاده کند. ایشان در تمام این زمینه‌ها توفیق داشت.
عضو مجلس خبرگان در پایان گفت: انسان در اتاق در بسته الگو نمی‌شود. انسان در تنهایی حرکت کردن الگو نمی‌شود، انسان در سختی‌ها الگو می‌شود. وقتی سختی‌ها پیدا شدند، انسان‌های برجسته تنها می‌مانند و شناخته می‌شوند. وقتی که کارها سخت نیست، همه با هم راه می‌روند؛ و قتی کارها سخت می‌شود، درستکارها می‌مانند و ضعیف‌ها عقب می‌افتند، دیگران جدا می‌شوند و یک انسان تنها می‌شود و در این تنهایی شناسایی می‌شود. علت شهرت، محبوبیت و معروفیت ایشان این بود که سختی‌های شان بسیار بالا بود و همه نمی‌توانستند مثل ایشان مقاومت داشته باشند. این تنهایی موجب شهرت ایشان و مطرح شدن ایشان شد.
فداکاری پرچمداران دین، نشانه ای بر حقانیت و اصالت آن دین است
حجت الاسلام دکتر علی نصیری، رئیس موسسه معارف و وحی و خرد درمورد شخصیت برجسته حضرت زینب(س) به خبرنگار مهر گفت: یکی از نکات جالبی که هم در دوره رسالت مورد توجه مخالفان بود و هم در دوره بعد توسط خاورشناسان، این است که می‌گویند اگر بخواهید اصالت و حقانیت یک پیام و دین را پیدا کنید و بیابید، ببینید که پرچمداران اصلی آن چقدر برای آن دین فداکاری می‌کنند. هر چقدر این فداکاری شان صادقانه‌تر و جانانه‌تر باشد، معلوم می‌شود که آن پیامشان اصیل و پاک است.
وی افزود: در جریان قضیه مباهله وقتی که نصارای نجران برای مباهله آمده بودند به آن بزرگشان که مراجعه کردند او گفته بود که ببینید پیامبر با چه کسانی می‌آید. اگر با بهترین عزیزانش آمد، معلوم می‌شود که ایشان بر حق است که همینطور هم شد. در جنگ‌ها هم وقتی نگاه می‌کنیم به تعبیر حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه که فرمود «کنا اذا احمر الباس اتقیناه برسول الله»، وقتی تنور جنگ داغ می‌شد ما به پیامبر پناه می‌بردیم، یعنی از همه ما، بیشتر پیامبر(ص) به دشمن نزدیک بود.
آنچه که در جریان کربلا به ظهور رسید، در مورد حضرت زینب(س) و فرزندانشان و امام حسین(ع) همین مسأله به اثبات رسید. اولاً سرور شهیدان آمد خودش را فدا کرد و جان خودش را گذاشت برای اینکه اصالت و درستی پیامش را برساند. بعداً هم یک بانویی که این طور از آغاز نهضت حرکت کرد و در تمام صحنه‌های کربلا همراه امام حسین(ع) حضور داشت و بعد هم خم به ابرو نیاورد و در این مسیر کاروان کربلا، بسیار دردناک و طاقت‌فرسا که هر قلبی را می‌گدازد، برود کوفه و بعد هم مسیر شام و برگشت. این صحنه‌ها آنقدر تلخ و گزنده بود که هر کسی تاب تحمل آن را نداشته است.
یک خانمی بیاید خودش را این طور در معرض آسیب بگذارد. این همان پیام است. این است که اولین مسأله‌ای که از رفتار و منش حضرت زینب (س) می‌توانیم درس بگیریم این است که این درخت چقدر پاک است که چنین میوه‌های نابی داده است و آن پرچمدار چقدر حق بوده که توانسته یک همچون پرچمدار و مدافعانی داشته باشد.
رئیس موسسه معارف و وحی و خرد، تصریح کرد: مورد دیگری که در مورد حضرت زینب(س) باید مورد توجه قرار دهیم این است که ما معمولاً رفتار و رویه اطرافیان اهل بیت(ع) به ویژه در کربلا را به مسائل عاطفی توجه می‌دهیم. معمولا در جنبه مداحی‌هایمان، یا گاهی خطابه‌هایمان ذهن مردم بیشتر به سمت رابطه خواهری و برادری می رود. البته این مسئله درست هم است. عواطف هم بوده و امام حسین(ع) به خواهرش بسیار علاقه داشته است و این رابطه همین طور راجع به حضرت عباس(ع) نیز درست است، اما اینکه بیاییم این فداکاری فوق بیان را ببریم صرفاً از سر عاطفه بیان کنیم، جواب نمی دهد.
نصیری ادامه داد: دیگر بالاترین سند قرآن است؛ قرآن می گوید وقتی پای اعتقاد و باور و عمل می آید آن وقت عواطف می شکند. مثال بارزش نوح پیامبر(ع) است که هم همسرش و هم فرزندش با ایشان همراهی نکردند. یا مثال بارزش لوط پیامبر است که همسر وی با او همراهی نکرد. خود اهل بیت(ع) برادران و فرزندانی داشتند که از آنها اعلام بیزاری کردند و اینها در بعضی صحنه ها و مراحل دیگر اهل بیت(ع) را تنها گذاشتند. بنابراین باید این مسئله و درک شناختی که زینب کبری(س) از توحید و اسلام و از خداباوری و فرجام باوری و پیامد باوری و امام شناسی دارد مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: او کاری کرده که وی را فدایی امام حسین(ع) کرده، همه وجود و سرمایه خود را می گذارد و فرزندانش هم در واقعه کربلا به شهادت می رسند و حاضر می شود این همه مصائب را تحمل کند. این همان معرفت بالاست که اگر در جان کسی نفوذ کند و در سراسر وجودش وارد شود یک نگاه توحیدی تولید می شود. نتیجه اش این می شود که در برابر یزید و آن دستگاه و رفتار و هیمنه کاذبی که ایجاد کرده، وقتی از حضرت زینب(س) سئوال کرد که دیدی خدا با شما چه کار کرد، آن جمله را حضرت می گوید که «والله ما رایت اِلا جمیلا».
این درجه معرفت و نوع نگاه و تفسیری که شخص به هستی دارد که «به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست/ عاشقم بر همه هستی که همه هستی از اوست»، این نگاه عاشقانه و زیبا پسندانه نسبت به همه چیز است. به خاطر اینکه خدا را در همه عالم و هستی می بیند و همه هستی را تفسیر خدا می بیند. این چیز ساده ای نیست و در هر مدرسه ای پیدا نمی شود. این جز در مدرسه اهل بیت(ع) و سایه سار حضرت امیر(ع) و حضرت زهرا(س) اصلاً به این سادگی پیدا نمی شود.
نصیری بیان کرد: بعد سوم هم که قابل توجه است. این جنبه زن بودن است. ما معمولاً وقتی که به زنان می رسیم یک چهره ضعیف و نحیف و ترسو و به حاشیه رانده شده و امثال اینها به ذهنمان می رسد و اینجوری گاهی تفسیر می شود. شما اصلاً درست که امام سجاد(ع) امام است و او همه کاره و صحنه گردان است و پشت صحنه است ولی ظاهر صحنه در واقعه کربلا و کاروانسالار این صحنه ها خود حضرت زینب(س) است.
خیلی نکته مهمی است یعنی یک بانویی بیاید و یک جور صحنه ها را با شجاعت و بیان بسیار فصیحانه مدیریت کند که همه از این سخنوری ایشان متحیر شوند. در جریان کوفه چنان آتشین سخن گفت که همه گفتند حضرت امیر(ع) دوباره زنده شده اند و سخن به خطابه گشوده است. همینطور در کاخ یزید و جاهای دیگر. بعد هم هرگز خم به ابرو نیاورد و در همه صحنه ها، نگاه عامیانه و ضعیف و بی مایه ای که معمولاً به زنها می شود را هم تغییر داد. یعنی زن تربیت شده در سایه سار اهل بیت(ع) به چنان درجه ای از اتقان، معرفت، منش و مدیریت می رسد که چنین چهره تابناکی را درست می کند که انسان جز خضوع رفتاری دیگر در برابر ایشان ندارد.
وی افزود: امام سجاد(ع) فرمود عمه من در تمام این مجالسی که ما رفت و آمد داریم از خود مدینه تا مکه همیشه با پدرم نماز شب اش ترک نشد. حتی شب یازدهم هم نماز شب شان ترک نشد ولو نشسته. به هر حال اگر بتوانیم تصویر به روز و واقع بینانه ای از چنین شخصیت تابناکی امروز عرضه کنیم که اینها میوه های درخت اسلام هستند و مربوط به سال ۶۰ و ۶۱ هجری نیست این میوه همیشه می تواند از چنین درختی در بیاید و محصول این چنینی داشته باشد.
وی در پایان گفت: باید این نگاه را اصلاح کنیم که زنی که برایند آموزه های قرآن و دین است یک زن خانه نشین و ضعیف است که از خودش هیچ حرفی ندارد و نمی تواند از خودش دفاع کند. نه این طوری نیست. آن چیزی که این خانم و دیگر زنان نشان دادند، حتی ام کلثوم در زمان کربلا، در آن صحنه های بسیار سخت و پیچیده و دشوار عکس این باور را ثابت کرد و نشان داد که اگر لازم باشد اینها بر اساس اصل تمشی علی استحیاء می توانند وارد جامعه شوند و تآثیر بگذارند. چنانکه حضرت زینب(س) با گذشت هزار سال هنوز که هنوز است در جهان تأثیر گذارده اند.
حضرت زینب(س) در دوران بیماری امام سجاد(ع) از سوی امام حسین(ع) نیابت خاصه داشت و دیگران در حلال و حرام و احکام شرعی به ایشان مراجعه می کردند
حجت الاسلام محمد باقر پور امینی مدرس حوزه علميه قم و عضو هيات علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی در پاسخ به این سوال که حضرت زینب(س) بعد از حادثه کربلا در طول حیاتشان چه فعالیت هایی داشتند؟ گفت: آگاهی از زندگی حضرت زینب(س) بعد از حماسه کربلا در گرو شناخت ابعاد شخصیتی حیات ایشان از آغاز تا رحلت است. حضرت زینب(س) الگوی تمام نمای زن مسلمان است؛ زنی دانا، خردمند و حکیم که همگان در برابر شخصیت او سر تعظیم فرو می آورند. حضرت، تفسیر یک زن نمونه در متن تاریخ است؛ ایشان با نقش مثبت و موثر، تصویر یک زن حماسه ساز را در تاریخ ثبت کرد و مطالعه نقش ایشان در قبل، حین و بعد از عاشورا در گرو درنگ در زندگی درخشان و شخصیت بی نظیر اوست.
وی افزود: او در خانه ای دیده به جهان گشود که به بیت وحی و تنزیل معروف بود؛ زندگی در دامن والدین پاک طینت و همراهی با برادران گرانقدر؛ تربیت او را در نهایت کمال رسانیده بود. دانش و معرفت را از آغاز کودکی در مدرسه پدر و مادر فراگرفت و خروش بر ضد ستم، همراه با صبوری بر مشکلات و مصائب را از خاندان الهی خویش آموخت. كيست زينب آن كه عالم واله و حيران اوست/ نور عصمت جلوه گر از چهره تابان اوست
پور امینی تصریح کرد: حضرت در زمره محدثان زن است؛ او از پدرش حضرت علی(ع) و مادرش فاطمه زهرا(س) و همچنین ام ایمن و ام سلمه روایت می کند و از سویی امام زین العابدین(ع)، جابر بن عبدالله انصاری و ابن عباس از وی روی روایت می کنند. ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین (ص ۹۵) می گوید: ابن عباس در روايت فدك چنين مي گويد: «حدثتنى عقيلتنا زينب بنت على»؛ یعنی بانوى خردمند ما زينب، دختر على(ع) ما را درباره فدک چنين حديث كرده است. این تعبیر نشان از شکوه شخصیت علمی حضرت زینب(ع) دارد.
پورامینی بیان کرد: آیت الله مامقانی تعبیر بزرگی در باره شخصیت علمی و دینی حضرت زینب(ع) ارائه می دهد او در تنقیح المقال (ج۳ص۷۹ چاپ سنگی) مدعی است حضرت در دوران بیماری امام سجاد(ع) از سوی امام حسین(ع) نیابت خاصه داشت و دیگران در حلال و حرام و احکام شرعی به ایشان مراجعه می کردند. این تصمیم ممکن است در مقطعی کوتاه ناظر به پنهان کردن امر امامت امام چهارم و برای سلامت ایشان گرفته شده است.
وی افزود: نکته بعد، سیمای سیاسی و حماسی ایشان بعد از عاشوراست؛ به جز نقش بی نظیر حضرت، در کوفه و شام و سخنان حماسی وی در مجالس ابن زیاد و یزید، باید از استمرار این ویژگی در ماههای پایانی حیات ایشان یاد کرد؛ یحیی بن حسن عبیدلی، نسابه معروف که در سال ۲۷۷ قمری درگذشت، در کتاب اخبار الزینبات(ص۱۱۶) به نکته مهمی اشاره می کند و مدعی است زینب کبری(ع) صریحاً مردم را به قیام علیه یزید فرا می خواند و می گفت باید حکومت یزید تاوان عاشورا را بپردازد. این سیمای یک زن خردمندی است که پرچم ستم ستیزی و امر به معروف را در مدینه برافراشت و این حرکت او سبب تبعیدش به شام و به روایتی مصر گردید.
پورامینی در مورد اینکه حضرت زینب(س) در بیان ائمه چگونه معرفی شده اند؟ هم اظهارداشت: زیباترین تعبیری که از ائمه اطهار(ع) درباره شخصیت حضرت زینب رسیده، سخن امام زين العابدين(ع) است. امام چهارم همواره برای عمه گرامی خویش احترام ویژه ای قائل می شدند؛ ایشان خطاب به حضرت اینگونه می فرماید: «أنت بحمد الله عالمة غير معلَّمة، و فهمة غير مفهَّمة»؛ بحمداللَّه تو عالمه تعليم نديده و دانا به حقايق أحوال أهل دنيائى و محتاج به تعليم و تفهيم نيستى.