چرا می گوییم غضب حضرت فاطمه (س) در خطبه فدکیه، غضب مقدس است؟

ریاحین:

"شما در این خطبه در عین حال که درخواست حضرت فاطمه (س) را می بینید اما ایشان شعایر الهی را دقیق و مو به مو مراعات می کند حتی این که مرد و زنی که خطبه حضرت را می شنوند با فاصله از هم و در صفوف جد ا ایستاده باشند. از طرف دیگر وقتی به متن خطبه فدکیه نگاه می کنید می بینید این طور نیست که غضبناکی حضرت ایشان را پریشان احوال کرده باشد. ما معمولا وقتی عصبانی می شویم اساسا نمی دانیم سررشته سخن ما کجا بود و چه می گفتیم و از غیظ نمی دانیم چه می گوییم اما شما به خطبه فدکیه نگاه می کنید می بینید که خطبه مقدمه ای و موخره ای دارد و حضرت همه مقدمات و موخرات را در خطبه شان مراعات کرده اند."

آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین تاج لنگرودی، خطیب و مبلغ دینی درباره تحلیل و بررسی خطبه فدکیه و حواشی تاریخی آن به عنوان یکی از ذخایر الهی و معنوی و سیاسی شیعه است.

خطبه فدکیه را می توان یکی ازذخایرمعنوی و سیاسی شیعه خواند.اهمیت و جایگاه این خطبه در این میان چیست ؟

 خب این خطبه در شرایطی متفاوت ایراد شد. گاهی خطبه خوان برای خطبه خوانی جایگاهش آماده است و همه چیز مهیا و تدارک دیده شده که در یک فضا و زمان مشخص خطبه خوان خطبه خود را بخواند اما روزی که حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها خطبه فدکیه را خواندند این طور نبود و از قبل جایگاه و زمان این خطبه مهیا و آماده نشده بود.

حضرت زهرا (س) در شرایط متفاوت این خطبه را ایراد کردند. زمانی که افراد برای شنیدن این خطبه جمع شده بودند علاوه بر غصب حق خلافت امیرالمومنین (ع) حق حضرت زهرا (س) را هم غصب کرده بودند و حضرت آن روز با یک وضعیت غیر معمول به سمت مسجد آمدند و آن گونه که در متون تاریخی آمده چادر حضرت بر روی زمین کشیده می شد که نشان دهنده این است که حرکت غضبناک است.

اجازه بدهید در همین جا این پرسش را مطرح کنیم چون ممکن است شبهه ای در ذهن برخی ایجاد شود که حضرت برای به دست آوردن یک زمین غضبناک شده است. این غضب چه نوع غضبی است؟

این غضب یک غضب مقدس است. خوب شد که این پرسش را طرح کردید. گاه برخی غضب اهل بیت علیهم السلام  را نامقدس می دانند و مثل غضب افراد معمول می پندارند. از جمله این که برخی می گویند امیرالمومنین (ع) در یکی از جنگ ها وقتی که عمرو  بن عبدود را زمین می زند و بر سینه او می آید آن پهلوان جبهه کفر بر روی امام علی (ع) آب دهان می اندازد و حضرت تاخیری برای این که کار او را یک سره کند می کنند. می گویند این تاخیر به خاطر این بوده که امیرالمومنین (ع) می خواستند که فقط برای خدا جهاد کنند و نمی خواستند که عمل و غضب حضرت آلوده به نفسانیات باشد در حالی که این نوع نگاه و تحلیل با اعتقادات شیعه سازگار نیست به جهت این که غضب امیرالمومنین (ع)  نیز مثل وجود مقدس شان، مقدس و مبرا از آلودگی هاست و این غضب یک غضب نفسانی نیست  و غضب امیرالمومنین عین غضب خداست. همچنان که رسول خدا (ص) می فرماید: "إِنَّ اللّهَ تَعَالَى يَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ ."  این یعنی چه؟ یعنی که غضب حضرت فاطمه سلام الله علیها یک غضب نفسانی معمول نیست چون اگر این گونه بود خداوند به خاطر غضب فاطمه (س) غضبناک نمی شد لذا این غضب، یک غضب خدایی و ربانی و الهی است و حضرت در روزی که خطبه فدکیه را می خوانند با یک غضب مقدس وارد مسجد می شوند و به این نکته هم توجه کنیم که اساسا هدف این نبود که یک خطبه ای هم خوانده شود و درخواستی مطرح شود و تمام. حضرت در کنار این که خطبه را می خوانند ارزش های الهی را تذکر می دهند. در واقع آنچه برای حضرت فاطمه اصل است مراعات امور ارزشی است. ما این را نباید با خودمان قیاس کنیم. یک وقتی ما می خواهیم کاری انجام دهیم آن کار در چشم ما آن قدر بزرگ است که می گوییم اشکالی ندارد، حالا اگر از غیرت مان هم چشم پوشی کردیم ایرادی ندارد. می خواهیم کار بزرگی را انجام دهیم می گوییم حالا یک خورده هم  عفت یا حجاب مان هم کم رنگ شد ایرادی ندارد اما شما در این خطبه در عین حال که درخواست حضرت فاطمه (س) را می بینید اما ایشان شعایر الهی را دقیق و مو به مو مراعات می کند حتی این که مرد و زنی که خطبه حضرت را می شنوند با فاصله از هم و در صفوف جد ا ایستاده باشند. از طرف دیگر وقتی به متن خطبه فدکیه نگاه می کنید می بینید این طور نیست که غضبناکی حضرت ایشان را پریشان احوال کرده باشد. ما معمولا وقتی عصبانی می شویم اساسا نمی دانیم سررشته سخن ما کجا بود و چه می گفتیم و از غیظ نمی دانیم چه می گوییم اما شما به خطبه فدکیه نگاه می کنید می بینید که خطبه مقدمه ای و موخره ای دارد و حضرت همه مقدمات و موخرات را در خطبه شان مراعات کرده اند.

می توانید مثال بزنید؟

حضرت در این خطبه حمد و سپاس الهی را فراموش نمی کند و سخنان خود را زمانی مطرح می کند که حمد و سپاس الهی را به جا می آورد.  ما به خاطر همین می گوییم این غضب یک غضب ربانی و الهی است و در ادامه به این می پردازند که چرا خداوند، عبادت و نماز و روزه را واجب کرد لذا حضرت زهرا (س) اول از همه به انگیزه عبادات می پردازند  به این که چرا خداوند نماز را واجب کرد. چرا حج برای بندگان خدا مقرر شد و چرا امر به معروف و نهی از منکر و پرداخت زکات مقرر شد. چرا امامت از طرف خداوند برای هدایت انسان ها وضع شد و بعد از این که انگیزه همه این ها را بیان می کنند شروع می کنند به خطبه خوانی و انگیزه خطبه خوانی را بیان می کنند که برای استیفای حق آمده اند و شروع می کنند مطالبی را در جهت توبیخ غصب کنندگان مطرح می کنند.

نکته دیگر این که حضرت به یکی از مهم ترین اهداف این خطبه دست پیدا می کنند چون به گونه ای  این افراد را مورد مواخذه قرار می دهند که مسببان  به صورت تلویحی حق را به حضرت زهرا (س) می دهند.