حضرت زهرا(س) و جریانات سیاسی صدر اسلام، سرمشق‌های ماندگار عفت
ریاحین : حضرت زهرا(س) همواره در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی حضور داشتند؛ فعالیت در پشت صحنه‌های جنگ در زمان حیات رسول خدا(ص) و پس از آن دفاع از امامت با سخنرانی‌های آتشین و فراخوانی مهاجرین و انصار، نمودهایی از حضور ایشان در عرصه‌های سترگ سیاسی صدر اسلام است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مصطفی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم
گفت: در ارتباط با حضرت زهرا(س) به مسائل مختلفی می‌توان اشاره کرد اما یک نکته مقدماتی در ارتباط با شخصیت جایگاه حضرت وجود دارد و آن این است که حضرت زهرا(س) از آن جهت برای انسان و جهان اسلام و ما شیعیان اهمیت دارد که حضرت(س) تنها به عنوان یک زن موضوع بحث و گفت‌وگو نیست بلکه به عنوان یک انسان کامل باید مورد توجه قرار گیرد. از این جهات که یک انسان کامل هم‌تراز شخصیت بزرگواری مانند حضرت علی ابن ابیطالب (ع) است. همانطور که به لحاظ ظاهری حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) شبیه هم بودند به لحاظ باطنی و معنوی و حتی علمی به یکدیگر شباهت داشتند.
وی با اشاره به مفهوم انسان کامل بیان کرد: انسان کامل هم شخصی است که همه ابعاد وجودی خود را به صورت کامل شکوفا کرده و به کمال رسانده و هیچ بعدی از ابعاد وجودی انسانی را در خود نادیده نگرفته است. با توجه به این که حضرت زهرا(س) انسان کاملی است ما نباید صرفا به عنوان یک زن به ایشان نگاه کنیم و از این جهت است که حضرت زهرا(س) اسوه انسان و انسانیت و بشریت است اعم از زن و مرد.
الگویی فرازمانی و فراجنسیتی
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور با معرفی حضرت زهرا(س) به عنوان یک الگوی فراجنسیتی عنوان کرد: به تعبیر برخی از بزرگان که می‌گویند فاطمه زهرا(س) یک الگوی فراجنسیتی و فراتر از زمان و مکان است. یعنی نه‌تنها به جنس زن محدود نمی‌شود و نه به زمان خود، بلکه در همه زمان‌ها و مکان‌ها برای عموم زنان و مردان اسوه است. البته کسانی که شایستگی الگو گرفتن از حضرت را داشته باشند و بتوانند در ان چهارچوب زندگی خود را شکل دهند.
وی در ادامه افزود: این مسئله البته اختصاص به حضرت زهرا(س) ندارد، چنانچه قرآن کریم زمانی که می‌خواهد الگوهای انسان را به ما معرفی کند برای الگوی مثبت می‌گوید: «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آَمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ»؛ یکی از کسانی که به عنوان الگوی فراجنسیتی مطرح می‌شود زن فرعون است. به دلیل اینکه در دریای کفر ایشان مؤمنانه و آزاد زندگی کرده و زیر بار تحمیل‌های فرعون نرفت. چنانچه حضرت مریم(س) هم یک الگوی فراجنسیتی است. قرآن در سوره مبارکه نحل در آیه 97 می‌فرماید: «مَنْ عَمِلَ صلِحاً مِّن ذَکرٍ أَوْ أُنثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَوةً طیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسنِ مَا کانُوا یَعْمَلُونَ» یعنی هرکسی که عمل صالح انجام دهد چه مرد باشد و چه زن و در حالی که مومن باشد ما به او حیات پاکیزه می‌دهیم و در نتیجه بهترین پاداش‌ها را در اختیار او قرار می‌دهیم.
وی با تاکید بر توجه به سبک زندگی حضرت تصریح کرد: از این نظر که فاطمه زهرا(س) یک انسان کامل و یک الگوی فراجنسیتی است، جا دارد که ما این الگو را از جهات مختلف بشناسیم؛ یعنی هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ اجتماعی و مادی، معنوی، عاطفی، عقلی و هم به لحاظ دنیوی و هم به لحاظ اخروی؛ لذا فاطمه زهرا(س) با توجه به ابعاد وجودی که دارد مهم‌ترین مسئله‌ای که خصوصا در مقام عمل برای ما اهمیت دارد، سبک زندگی حضرت است.
حضور مستمر در پشت صحنه نبردها
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور در خصوص فعالیت‌های اجتماعی حضرت زهرا(س) بیان کرد: فاطمه زهرا(س) به لحاظ اجتماعی آن طور نبود که به عنوان یک زن در صحنه‌های اجتماعی حضور نداشته باشد و یا در فعالیت‌های اجتماعی بی‌تفاوت باشد. حضرت(س) در زمان پیغمبر(ص) از جهات مختلف در صحنه‌های اجتماعی حضور داشته و معروف است که اگرچه مستقیما در جنگ شرکت نمی‌کرده اما در پشت صحنه‌های جنگ حضور پیدا می‌کرد و با حمایت از مجاهدان و با فعالیت‌هایی که لازمه وجود زن در پشت صحنه است تلاش می‌کرد.
وی ادامه داد: بعد از پیغمبر اکرم(ص) هم اولین واقعه‌ای که رخ می‌دهد مسئله انحراف امامت و ولایت از مسیر خود است و در اینجا حضرت زهرا(س) در صحنه‌های اجتماعی حضور پیدا می‌کند و به دفاع از ولایت و امامت آن گونه که قرآن و رسول الله(ص) فرموده‌اند می‌پردازد.
شکایت از غیبت زنان در صحنه‌های اجتماعی برای دفاع از امامت
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم با اشاره به سخنرانی‌های حضرت عنوان کرد: نشانه مهم آن هم حضور در مسجد مدینه و سخنرانی معروف و آتشینی که در ارتباط با حقی که قرآن و اسلام به گردن مسلمانان به‌ویژه مردم آن عصر دارد است و نادیده‌گرفتن مسئولیتی که به عهده مردم بوده است. یا در آنجایی که صحبت از حضور زنان مدینه است، حضرت(س) زنان مدینه را مورد توبیخ قرار می‌دهد که شما در صحنه‌های اجتماعی برای دفاع از امامت و ولایت حضور پیدا نکردید.
وی همچنین در خصوص خطبه فدکیه گفت: در این خطبه داریم که با حضرت امیر(ع) هم صحبت می‌کند که با توجه به شرایطی که شما دارید و انسان شجاع و مجاهدی هستید، چرا باید در خانه بنشینید و با کسانی که حق امامت را از مسیر خود خارج کرده اند برخورد نکنی؟ حضرت امیر(ع) در آنجا می‌فرماید که من در واقع دو منظور از این کار دارم که منظور اولم این است که آسیبی به این اسلام نوپا وارد نشود و دیگر اینکه بی‌جهت خون مسلمانی ریخته نشود. وقتی حضرت زهرا(س) این نکته را از حضرت علی (ع) دریافت می‌کند دیگر آرام می‌شود و چیزی نمی‌گوید. لذا فاطمه زهرا(س) با ان روحیه ولایت‌پذیری که در مورد همسر خود و امیر مومنان(ع) داشتند حالت تسلیم را در مقابل ایشان حفظ می‌کردند.
حضور بر درب خانه مهاجرین و انصار
وی اضافه کرد: از طرف دیگر حضرت به در خانه مهاجران و انصار می‌رفت و امام حسن و امام حسین(ع) را به در خانه مهاجران و انصار می‌فرستاد تا آنها را به انحرافی که صورت گرفته است آگاه سازد اما وقتی در برابر خود حضرت امیر(ع) قرار می‌گیرد حالت ولایت‌پذیری را به این صورت از خود بروز می‌دهد.
اصول همسرداری حضرت زهرا(س)
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور با اشاره به نقش همسری حضرت زهرا(س) گفت: در عین حال که یک فرد اجتماعی بوده، همسری هم مانند حضرت علی(ع) را داشته‌اند که طبیعتا باید مسئولیت و وظایف خود را به عنوان یک همسر ایشان مورد توجه قرار دهند. یعنی حقوقی که همسر به گردن همسر خود دارد و همین طور انتظاراتی که در توان همسر است را برآورده کند. لذا یکی از نکاتی که ما در ارتباط با حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) می‌بینیم همین است که حضرت زهرا(س) علاوه بر اینکه وظایف خود نسبت به حضرت امیر(ع) را ایفا می‌کرد توقعات بی‌جایی که منشأ خواسته‌های تحمیلی بود را هرگز ابراز نمی‌کرد.
وی در ادامه افزود: حتی ما می‌بینیم که هنگامی که حضرت زهرا(س) مورد ستم قرار می‌گیرد و افراد به در خانه ایشان می‌روند و با حضرت برخورد می‌کنند و در زمانی که حضرت فرزند خود را از دست می‌دهد با اینکه حضرت علی(ع) در منزل بودند حضرت زهرا(س) نفرمود: «علی بیا مرا دریاب» بلکه گفت «یا فضه خذینی» و این رازی دارد و نشان از اصول همسرداری حضرت دارد.
سرمشق‌های عفت در الگوی زنان عالم
عضو هیئت علمی دانشگاه پاکدامنی حضرت را الگویی برای تمام زنان مسلمان دانست و تصریح کرد: علاوه بر اینکه حضرت زهرا(س) زنی به عنوان همسر است در عین حال زنی به عنوان الگو برای تمام زنان نیز به شمار می‌رود. این الگو در یک بُعد به بحث عفت و پاکدامنی برمی‌گردد که از مسائل مهم زنان است که در هر زمان و مکانی که بتواند پاکدامن زندگی کند. زنان با اینکه می‌توانند در برابر نامحرم ظاهر شوند اما بهترین موقعیت برای زن ان است که بتواند خود را در چنان پوششی قرار دهد که هیچ مردی نتواند با او مواجه شود. عفت یکی از ویژگی‌های مهم حضرت زهرا(س) بوده که بانوان مسلمان باید از این جهت حضرت را سرمشق خود قرار دهند و از عفت و پاکدامنی حضرت الگو بگیرند.
وی با اشاره به مسائل تربیتی حضرت در مورد فرزندان گفت: مسئله دیگری که در مورد حضرت زهرا(س) قابل طرح است توجهی است که به تربیت فرزندان دارد. مادر بیشترین نقش را در تربیت فرزندان به عهده دارد. مقداری به دوران حمل و جنینی برمی‌گردد و بعد از تولد هم باید تحت تربیت دقیق قرار گیرد که حضرت زهرا(س) چه نقش مهمی را در ارتباط با تربیت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) و حضرت ام کلثوم(س) ایفا کرده است. هنگامی که ما زندگی و سیره این بزرگان می‌نگریم همه خود را وامدار حضرت زهرا(س) می‌دانند و همه خود اسوه هستند.
اهتمام به حقوق همسایگان و تربیت فرزندان
وی افزود: در ارتباط با همسایگان نیز حضرت بیانی دارند که ظاهرا روایت آن در اصول کافی آمده است. اگر کسی مومن به خدا و پیامبر(ص) باشد آزار او به همسایه نمی‌رسد و حقوق همسایگان را رعایت می‌کند. در بحث نماز و ارتباط با خدا فرزندان خود را از سنین طفولیت در مسیر ارتباط با خدا قرار می‌دهد که بچه‌ها نماز بخوانند.
حجت‌الاسلام مصطفی‌پور تسبیح حضرت زهرا(س) را کامل‌ترین ذکر دانست و یادآور شد: علاوه بر اینکه خود حضرت زهرا(س) بُعد معنوی داشته و در مسائل نماز و دعا و نیایش و تسبیح حضرت زهرا(س) که یادگاری از ایشان و کامل‌ترین ذکر است. ذکری است که تمام ابعاد خدا‌شناسی در آن مورد توجه قرار گرفته. لذا این آموزه‌ها هستند که حضرت زینب (س) را به گونه‌ای بار می‌آورد که در کربلا با همه حوادث و رویدادهای تلخ در شب یازدهم حتی نماز شب خود را ترک نمی‌کند. این نتیجه تربیتی است که حضرت زهرا(س) نسبت به فرزند خود اعمال کرده است.