گزارشی از خانه حضرت زهرا (س)

ریاحین ـ این خانه روز و شب محل نزول و عروج فرشتگان الهی بود. پیامبر (ص) آن قدر به این خانه احترام می گذاشت که بدون اجازه وارد آن نمی شد، هر صبح و شام به آن جا می رفت و پس از کوبیدن در آن، با صدای بلند بر اهلش سلام می داد. هنگام خارج شدن از شهر، آخرین نقطه توقفش درمدینه بود وپس از مراجعت، اول به سراغ همان خانه می رفت. آن خانه، خانه فاطمه (س) بود که این نوشتار کوتاه به وصف آن خواهد پرداخت.

** موقعیت جغرافیایی
این خانه در طرف شرق مسجد النبی (ص)، هم ردیف دیگر حجره های رسول الله (ص) و در وسط آن ها قرار داشت. به گفته نویسنده مدینه شناسی با توجه به دیگر گفته های ثبت شده، مسلم است که خانه فاطمه (س) بین مربع قبر و ستون تهجد بوده است. مردی به عبدالله بن عمر گفت درباره علی بن ابی طالب (ع) برایم سخن بگو و عبدالله گفت: اگر می خواهی بدانی که مقام و منزلت علی (ع) نزد پیامبر خدا (ص) چه اندازه بود، پس نظر کن به خانه اش نسبت به خانه های پیامبر (ص). عبدالله سپس با دست خود به خانه علی و فاطمه (ع) اشاره کرد و گفت: این خانه اوست که در وسط خانه های پیامبر خدا (ص) قرار گرفته است. طول خانه فاطمه (س) از طرف جنوب 5/14، از طرف شمال 14 متر و از طرف شرق و غرب 5/7 متر بوده است.

** اهدایی خدا و رسول (ص)
پیامبر بزرگوار (ص) از همان ابتدای ورود به مدینه در فکر احداث چنین حجره ای برای حضرت فاطمه (س) بود. بدین جهت زمانی که حجره هایی را در طرف شرق مسجد برای همسران خود احداث کرد، برای فاطمه (س) این حجره را ساخت. ام سلمه در روایتی که درباره عروسی حضرت فاطمه (س) است، می گوید: پیامبر (ص) دختر خود، فاطمه و همچنین علی (ع) را پیش خود خواند و دست علی را در دست راست و دست فاطمه را در دست چپ گرفت و به سینه خود گذارد و میان دو چشم آن دو را بوسه زد.
ام سلمه می گوید: آن گاه پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود، علی جان! خوب همسری داری و به فاطمه علیها السلام فرمود ای فاطمه! تو هم خوب همسری داری. سپس از جای برخاسته و پیشاپیش آن دو راه افتاد تا این که آن دو را به خانه ای که از پیش برای آن ها ساخته بود، وارد کرد.

** راهی به بیرون جز از مسجد نداشت
از دیگر ویژگی های این خانه این بود که هیچ گونه راهی به بیرون به غیر از راه مسجد نداشت. بدون شک در این کار عنایتی بود. شاید راز این عمل برای مسلمانان آشکار نشده است. سید محمد باقر نجفی می نویسد: همگی مورخان اذعان دارند که خانه علی (ع) در دیگری جز آنچه که به سوی مسجد باز می شد، نداشت.

** خانه رفیع و پر نور
از دیگر ویژگی های این خانه این است که همانند دیگر مساجد و خانه های پیامبران، از نورانیت و جلال و شکوه خاصی برخوردار و از خانه هایی بود که قرآن مجید درباره آن ها فرمود: در خانه هایی که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آن ها رفعت یابد و نامش در آن ها یاد شود.
در روایتی که در ذیل آیه فوق آمده است، انس از بریده نقل می کند: هنگامی که پیامبر (ص) این آیه را تلاوت می کرد، مردی از جای برخاست و گفت مقصود از این خانه ها کدام خانه هاست؟ پیامبر فرمود: خانه های پیامبران. ابوبکر در حالی که با دست خود به خانه علی و فاطمه (ع) اشاره می کرد، گفت: آیا این خانه از جمله آن خانه هاست که حضرت فرمود آری. بلکه افضل از همه آن ها است.

** محل نماز و عبادت پیامبر (ص)
خانه فاطمه زهرا (س) استراحت گاه موقت پیامبر (ص) هنگام دیدار از یگانه گوهرش بوده، جای جای این خانه قدمگاه، محل نشستن، محل نماز و عبادت و سجده گاه وجود مقدس نبی اکرم (ص) بود. حضرت علی (ع) فرمود: روزی پیامبر (ص) به دیدار ما آمد، ما نیز حریره ای (غذایی که با آرد و شیر یا روغن می پزند) برایش آماده کردیم و ام ایمن هم ظرفی از ماست، کره و مقداری خرما به ما هدیه کرد. پیامبر (ص) از جای برخاست، وضو ساخت، به سوی قبله ایستاد و مدتی دعا کرد. آن گاه با چشمانی پر از اشک، سر به سجده گذارد.

** زادگاه امام حسن و امام حسین (ع)
تردیدی نیست که زادگاه امام حسن، امام حسین، زینب کبری و ام کلثوم علیهم السلام در این خانه است اما نسبت به سایر امامان (ع) بعید به نظر می رسد که زادگاهشان در خانه حضرت فاطمه (س) بوده باشد. زیرا در زمان عبدالملک بن مروان که حسن بن حسن (ع) در آن جا سکونت داشت، او را از خانه حضرت زهرا (س) بیرون کردند و خانه را به بهانه توسعه مسجد پیامبر (ص) ویران کردند.
همچنین بعید است که امام زین العابدین (ع) نیز در آن جا دیده به جهان گشوده باشد. زیرا آن حضرت در سال 38 هجری قمری به دنیا آمد و پدرش امام حسین (ع) در آن سال همراه حضرت علی (ع) در کوفه بود. بنابراین به نظر می رسد که امام سجاد (ع) در کوفه به دنیا آمده باشد اما چنین سخنی را کسی نگفته است.
بنابراین احتمال ها که حضرت امام سجاد (ع) در سال (34، 35 یا 36 هجری قمری) به دنیا آمده باشد، می توان گفت حضرت در مدینه به دنیا آمده اما باز هم بعید است که در خانه حضرت فاطمه (س) بوده باشد. زیرا امام حسین (ع) در آن وقت در خانه حضرت فاطمه (س) زندگی نمی کرد.

** محل رفت و آمد فرشتگان
امام باقر (ع) فرمود: خانه علی و فاطمه (ع) بخشی از حجره پیامبر (ص) است و سقف آن خانه، عرش پروردگار می باشد. محل فرود وحی و رفت و آمد فرشتگانی است که هر صبح و شام و هر ساعت و لحظه، با آوردن پیام در حال آمد و شد هستند. آن جا خانه ای است که هرگز رفت و آمد فرشتگان در آن، پایانی ندارد. گروهی فرود می آیند و گروه دیگر بالا می روند. بسیاری از آیات الهی به وسیله امین وحی در همین خانه بر پیامبر (ص) نازل گشت. جریان حدیث کسا و آمدن جبرئیل نیز در همین خانه بود.

** سلام پیامبر (ص) بر اهل خانه
پس از آن که آیه 'وامر اهلک بالصلاة واصطبر علیها' بر پیامبر (ص) نازل شد، آن حضرت بنا به روایتی 40 روز، شش ماه، هشت ماه و یا 9 ماه در هر صبح و شام به سوی خانه حضرت فاطمه می رفت و دستگیره در خانه را می گرفت و پس از سلام بر اهل آن خانه، به دستور آیه عمل می نمود و می فرمود 'الصلاة یرحمکم الله' و سپس این آیه را تلاوت می فرمود 'انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا'

** بسته شدن در خانه ها جز در خانه حضرت فاطمه (س)
یاران رسول خدا آن گاه که می بینند در خانه علی و فاطمه (ع) به مسجد باز می شود، هر یک از خانه خود دری به مسجد باز می کنند. دیری نگذشت که فرمان رسول خدا (ص) آمد که تمام درها بجز در خانه علی (ع) باید بسته شود و موج اعتراض بالا گرفت اما پیامبر (ص) قاطعانه بر موضوع پافشاری کرد و تمام درها، حتی پنجره ها را، جز در خانه علی (ع) بست.
زید بن ارقم می گوید: برخی از یاران از حضرت خواستند که اجازه دهد، درها همچنان باز بماند. پیامبر (ص) از جای برخاست و پس از حمد و ثنای الهی فرمود 'به من دستور داده شد که تمام درها، جز در خانه علی را ببندم. حال می بینم که برخی از شما سخن گفته اید اما این را بدانید که سوگند به خدا! این من نبودم که در خانه ای را بسته یا باز کرده باشم، بلکه دستوری بود که من از آن پیروی کردم.

** احترام ویژه امامان
گرچه در زمان معصومین (ع) به ویژه از اواخر زمان امام سجاد (ع) به بعد، خانه حضرت فاطمه (س) را به بهانه توسعه مسجد ویران کردند، اما جایگاه خانه معلوم و مشخص بود و مردم بدون هیچ تقیه ای، نسبت به خانه حضرت فاطمه (س) احترام ویژه ای قائل بودند. امام جواد (ع) هر روز مقارن اذان ظهر، نخست به زیارت رسول الله (ص) می رفت، سپس به طرف خانه حضرت فاطمه (س) می رفت و کفش های خود را بیرون می آورد و وارد خانه حضرت فاطمه می شدت و در آن جا نماز می گذارد.

** نگاهی دیگر
نگاه دیگری که به این خانه می افکنیم، حیرتمان بیشتر می شود. چرا که در این خانه هرگز از زخارف دنیا و تجمل گرایی چیزی یافت نمی شود، خانه ای بسیار ساده، نه فرش قابل ذکری دارد و نه وسائل گران قیمت. نباید تصور کرد که حضرت علی (ع) فقیر و تهی دست بود. چون آورده اند که آن حضرت از دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد. بلکه این خانواده نمی خواستند غیر از زندگی زاهدانه راه دیگری را در پیش گیرند، بدین جهت آنچه داشتند یا وقف فقرا و تهیدستان می کردند یا به دیگران می دادند و خود در نهایت ساده زیستی زندگی می کردند.

** وسائل خانه حضرت زهرا (س)
در این خانه علاوه بر چوبی که حضرت علی (ع) به دو طرف اطاق جهت آویزان کردن لباس نصب کرده بود، یک پوست گوسفند که در کف اطاق انداخته، یک بالش که داخلش را از لیف خرما پر کرده بود، چیز دیگری جز جهیزیه حضرت فاطمه (س) نبود و ریز آن به قرار زیر است:
یک قواره پیراهن، یک عدد روسری بزرگ، یک حوله سیاه خیبری، یک تخت خواب که با برگ درخت خرما بافته شده بود، دو عدد تشک کتانی از کتان های مصر که در درون یکی از آن ها لیف خرما و دیگری از پشم گوسفند پر شده بود، چهار عدد بالش از پوست میش مکه، یک تخته پرده پشمی، یک قطعه حصیر و یک عدد دستاس.
همچنین در این خانه یک طشت مسی برای شستن لباس، یک عدد مشک چرمی برای آبکشی، یک بادیه بزرگ برای دوشیدن شیر، یک ظرف چرمی برای آب، یک آفتابه گلی لعابی شده، یک سبوی گلی سبز، دو عدد کوزه سفالین، یک قطعه پوست چرمی برای فرش و یک چادر از پارچه های بافت قطر وجود داشت.

** سرنوشت خانه فاطمه (س)
متاسفانه، این خانه و ساکنانش پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) مورد بی مهری امت قرار گرفت و دست خوش حوادث ناگواری شد. خانه ای که در و دیوارش بوی رسول الله (ص) از آن به مشام می رسید و زمین و محرابش یادآور سجده های طولانی یگانه یادگار پیامبر خدا (ص) بود، نه تنها فقط در آن خانه را بستند و بر خلاف سفارش آن حضرت مردم را از فیض برکات آن خانه و اهلش محروم ساختند، بلکه مورد هجوم عده ای کینه توز و فرصت طلب قرار گرفت و سرانجام در زمان عبد الملک بن مروان، به بهانه توسعه مسجد، ساکنان آن را بیرون کردند و خانه را ویران ساختند.
منبع» حج