حریم کریمه، محل حضور اهل بیت علیهم السلام

همانطور که شهدا که کشتگان در راه خدایند زنده اند و نزد خداوند روزی می خورند؛ اهل بیت علیهم السلام نیز زنده اند. منظور از زنده بودن شهدا با اهل بیت علیهم السلام چیست؟ مسلم است که ایشان از این دنیا منتقل به دنیای دیگر شده اند. بنابراین حیاتی که آنها دارند و روزی آنها با حیات و روزی دنیایی متفاوت خواهد بود. اگر منظور از زنده بودن زندگی در عالم برزخ باشد با توجه به روایات همه انسانها دارای چنین حیات برزخی هستند. و این مخصوص شهدا و اهل بیت علیهم السلام نیست. پس این حیات و زندگی حیات ویژه ای است که به دیگران عطا نمی شود.

 در عالم برزخ برخی بخاطر اعمال ناشایستی که در دنیا مرتکب شده اند گرفتارند. از این رو روحشان در حال عذاب برزخی است و اسیر اعمال ناپسند خویش است.

اما عده ای که از جمله آنان شهدا و اهل بیت علیهم السلام هستند روحی آزاد دارند. و چون عالم برزخ محیط و وسیع تر از این عالم مادی دنیایی است و مسلط بر آن است. ایشان می توانند در این دنیا نیز سیر و سفر داشته باشند و اثرگذار باشند. از این رو مۆمنان با توسل به شهدا و اهل بیت علیهم السلام از خدا حاجات خود را طلب می کنند.

چون اهل بیت علیهم السلام روحشان آزاد است از این رو هر جا اراده کنند می توانند حاضر باشند. از جمله مکانهایی که ایشان حاضرند زیارتگاه خودشان است. یکی دیگر از جاهایی که ایشان حضور دارند قم و حرم حضرت معصومه علیهاالسلام می باشد.

اگر کسی بپرسد به چه دلیلی چنین ادعای بزرگی می کنید؟ در جواب باید گفت: دلیل آن روایتی است که از امام صادق علیه السلام رسیده است که قم حرم ما اهل بیت است. به ضمیمه روایت دیگری که در باب  زیارت حضرت معصومه علیهاالسلام و منقول از امام رضا علیه السلام می باشد.

حضور اهل بیت در حرم خود

 رُوِیَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ الرَّیِ‏ أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ فَقَالَ مَرْحَباً بِإِخْوَانِنَا مِنْ أَهْلِ قُمَّ فَقَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ فَأَعَادَ الْكَلَامَ قَالُوا ذَلِكَ مِرَاراً وَ أَجَابَهُمْ بِمِثْلِ مَا أَجَابَ بِهِ أَوَّلًا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ وَ إِنَّ لِلرَّسُولِ‏ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُۆْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ وَ إِنَ‏ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ أَوْلَادِی تُسَمَّى فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ قَالَ الرَّاوِی وَ كَانَ هَذَا الْكَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ یُولَدَ الْكَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ. (1)

مروى است كه جماعتى از مردم رى خدمت حضرت صادق علیه السّلام رسیدند و گفتند: ما از مردم رى هستیم.

حضرت فرمود: مرحبا به برادران ما از اهل قم.

ایشان عرض كردند كه: ما از مردم رى هستیم، دیگر مرتبه حضرت همان جواب را فرمود، آن جماعت چند بار این سخن را گفتند و همین جواب را شنیدند، آنگاه حضرت فرمود: همانا از براى حقّ تعالى حرمى است و آن مكّه است، و براى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم حرمى است و آن مدینه است. و براى امیرالمۆمنین علیه السّلام حرمى است و آن كوفه است، و از براى ما اهل بیت حرمى است و آن بلده قم است، و بعد از این دفن شود در آنجا زنى از اولاد من كه نامیده شود به فاطمه، هر كس او را زیارت كند بهشت از براى او واجب شود.

راوى گفت: وقتى كه آن حضرت این فرمایش نمود هنوز متولّد نشده بود امام کاظم علیه السّلام.(2)

در حدیث بالا تمام منطقه قم حرم اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام معرفی شده است. پس از این روایت می توان برداشت کرد که حرم حضرت معصومه علیهاالسّلام که در مرکز قم نیز واقع شده است جزئی از حرم اهل بیت علیهم‌السلام می باشد. حال که اهل بیت علیهم السلام به فرموده خودشان در قم حرم دارند معقول نیست که در حرم خویش حاضر نباشند و عنایت ویژه به آن نداشته باشند.

زیارت از نزدیک اهل بیت در قم

اگر گفته شود اینکه قم و حرم حضرت معصومه علیهاالسلام حرم اهل بیت علیهم السلام هست بر اساس این روایت قبول داریم اما چه دلیلی است و چه لزوم دارد که ایشان در حرم خود حضور داشته باشند بلکه به زائران این دیار و حرم عنایت ویژه دارند هر چند خود حضور نداشته باشند.

 برای جواب این سۆال به فرازی از زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام اشاره می شود در آن فرازهایی که خطاب به اهل بیت علیهم السلام خطابی رو در روست و  نشان می دهد که زیارت اهل بیت علیهم السلام در این مکان زیارت از دور نیست بلکه نزدیک است.

طبق روایت وارده، بعد از خواندن تسبیحات می خوانیم:

«السَّلَامُ عَلَى آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى نُوحٍ نَبِیِّ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى مُوسَى كَلِیمِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَى عِیسَى رُوحِ اللَّهِ.» (3)

بعد از این بلافاصله چهارده معصوم علیهم السلام را اینگونه سلام می دهیم:

 «السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا رَسُولَ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا خَیْرَ خَلْقِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا صَفِیَّ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمَ النَّبِیِّینَ السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا أَمِیرَ الْمُۆْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَصِیَّ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكِ یَا فَاطِمَةُ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ السَّلَامُ عَلَیْكُمَا یَا سِبْطَیِ الرَّحْمَةِ وَ سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّة...»(4)

 همانطور که ملاحظه می شود زیارت با سلام دادن به انبیاء اولو العزم شروع می شود اما با عبارت «السلام علی» سلام به شخص غایب است نه شخصی که حاضر باشد؛  اما در سلام به پیامبر اسلام و اهل بیت ایشان علیهم السلام خطاب عوض می شود و  با عبارت «السلام علیک» یعنی سلام بر تو، سلام ما به شخص حاضر است نه غایب.

این سلام بصورت مفرد مخاطب به تعبیر ادبی آن تا معصوم یازدهم همین گونه است الاّ در سلام دادن به امام عصر عجل الله تعالی فرجه که به ایشان بصورت غایب سلام می دهیم و سرّ آن را بزرگان در این دانستند که حضرت امام رضا علیه السلام با تعبیر غایب نسبت به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه می خواستند مردم کم کم برای عصر غیبت آمادگی پیدا کنند.

بنابراین قم و حرم حضرت معصومه علیهاالسلام حرم همه اهل بیت علیهم السلام هست حتی امام زمان صلوات الله علیه و علی آبائه.

پی نوشت:

1) مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بیروت)، دار إحیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق. ؛ ج‏57 ؛ ص216 -217

2) منتهى الآمال، شیخ عباس قمى، ج‏3، ص  1583

3) مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، زاد المعاد - مفتاح الجنان، موسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت، چاپ: اول، 1423 ق،ص547

4) بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏99 ؛ ص265