تبيين جايگاه علمی و مقام عصمت حضرت معصومه(س)

ریاحین ـ حجت‌الاسلام و المسلمين سيدمحمدباقر علوی‌تهرانی در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، به بيان شرحی از زندگانی حضرت معصومه(س) و ويژگی‌های علمی و عملی و ذكر احاديثی در خصوص فضيلت زيارت و مقام شفاعت ايشان پرداخت.

وی ادامه داد: حضرت معصومه(س) در سال 173 ه. ق در روز اول ذيقعده در شهر مدينه به دنيا آمدند كه از بين فرزندان امام موسی كاظم‌(ع) فقط حضرت رضا‌(ع) و حضرت معصومه(س) از حضرت نجمه خاتون هستند. انگيزه سفر حضرت معصومه(س) از مدينه به ايران ذكر ديدار برادر بوده است، لكن اين‌طور نبوده كه برای رفع دلتنگی به ايران آمده باشند، بلكه بعضی از منابع روايی ما ذكر كرده‌اند كه حضرت معصومه(س) در پی نامه‌ای از طرف حضرت رضا(ع) از مدينه به طرف ايران حركت كرده‌اند و در سال 201 ه. ق وارد ايران می‌شوند.

علوی‌تهرانی با اشاره به شباهت زيادی كه بين حضرت رضا(ع) و حضرت معصومه(س) از يك سو و حضرت سيدالشهدا(ع) و حضرت زينب(س) وجود دارد، گفت: در موكب ايشان 5 برادر و برادر زادگان و برخی از مريدان خاص حضرت موسی بن جعفر(ع) حضور داشتند كه در مسيری كه به سمت ايران می‌آمدند، در شهر ساوه از سوی مخالفان اهل بيت(ع) مورد حمله قرار می‌گيرند و تمام اطرافيان حضرت معصومه(س) به شهادت می‌رسند. غم از دست دادن برادران و برادرزادگان و اصحاب خاص در اين واقعه، منشأ بيماری برای حضرت معصومه(س) می‌شود و شدت اين بيماری به حدی می‌شود كه حضرت را در يكی از خانه ها در ساوه نگهداری می‌كنند و 17 روز پس از انتقال به قم توسط موسی الخزرج كه رئيس محدثين و بزرگ شهر قم بود، در 10 ربيع الثانی رحلت می‌كنند.

مقام عصمت حضرت معصومه(س)

وی ضمن تأكيد بر مقام عصمت حضرت معصومه(س)، تصريح كرد: نشانه عصمت ايشان اين است كه معصوم را بعد از مرگ، جز معصوم نمی‌تواند تجهيز كند، يعنی غسل، كفن و دفن او را انجام دهد. اين قاعده‌ای است كه بُعد مسافت هم در آن هيچ تاثيری ندارد، همچنان كه شواهد زيادی در تاريخ وجود دارد مانند تجهيز امام حسين(ع) توسط امام زين العابدين(ع)، علی رغم اينكه ايشان در كاروان اسرا در راه كوفه بودند يا تجهيز امام موسی كاظم(ع) توسط امام رضا(ع) در حالی‌كه امام رضا(ع) در مدينه بودند و امام موسی كاظم(ع) در بغداد به شهادت رسيدند. همچنين امام رضا(ع) در ايران به شهادت رسيدند و حضرت جواد(ع) از مدينه برای تجهيز ايشان آمدند.

اين استاد حوزه ادامه داد: اينجا بحث عصمت مطرح است. اگر زن و شوهر صديق و صديقه باشند در مسائل فقه آمده است كه بدون حجاب و مانع می‌توانند كار تجهيز را انجام دهند، اما اگر رابطه غير از زن و شوهری باشد؛ مانند حضرت عيسی و مادرش، مثل حضرت معصومه(س) و برادر بزرگوارش علی بن موسی الرضا(ع)؛ اين كار با مانع و حجاب انجام می‌شود. در تاريخ نقل شده است كه وجود نازنين حضرت رضا(ع) حضرت معصومه(س) را تجهيز كردند و از اين تجهيزكننده، شخصيت عالی مقام و عصمت حضرت معصومه(س) مشخص می‌شود.
قال علی بن موسی الرضا(ع): «مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ اگر كسی خواهرم را در قم زيارت كند بهشت بر او واجب می‌شود»

وی با اشاره به روايات متعددی كه در باب زيارت حضرت معصومه(س) وجود دارد، گفت: از حضرت رضا(ع) كه فرموده‌اند: «مَن زار المَعصومة بِقُم كَمَن زارَنی؛ هر كسی كه معصومه(س) را در قم زيارت كند مثل اين است كه من را زيارت كرده است»( ناسخ التواريخ /ج3/ص68).

احاديثی در شرافت زيارت امام رضا(ع)

علوی‌تهرانی با اشاره به شرافت زيارت امام رضا(ع) افزود: عده‌ای از مردمان قم خدمت امام رضا(ع) شرف‌ياب شدند و گفتند ما اهل قم هستيم، امام فرمودند: « مَرْحَباً بِكُمْ وَ أَهْلًا»؛ خوش آمديد سپس فرمودند « فَأَنْتُمْ شِيعَتُنَا حَقّاً» شما به راستی از شيعيان ما هستيد « یَأْتِی عَلَیْكُمْ زَمَانٌ تَزُورُونَ فِيهِ تُرْبَتِی بِطُوسَ» به زودی اقوامی از شما در شهر طوس(خراسان) مرا زيارت می‌كنند و در ضمن امام دستور صادر می‌كنند كه « أَلَا فَمَنْ زَارَنِی وَ هُوَ عَلَى غُسْلٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَیَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ »(وسائل الشيعه /ج14/ص569). اگر كسی در حالی كه غسل كرده است به زيارت من شرفياب شود، از تمام گناهان خارج می‌شود مانند روزی كه از مادر زاده شده است. بنابراين ثواب زيارت علی بن موسی الرضا(ع) در حالی كه با غسل زيارت باشد خروج از جميع گناهان است و با توجه به روايت ذكر شده، ثواب زيارت حضرت معصومه(س) با غسل زيارت، معادل خارج شدن از جميع گناهان است.
سيدمحمدباقر علوی‌تهرانی:
فقط ذوات مقدسه معصومين(ع) هستند كه شفاعت عمومی دارند. حضرت معصومه(س) با اينكه جزء اين ذوات نيستند، اما امام صادق(ع) فرمودند: نسبت به تمام شيعيان ما حق شفاعت دارد، البته عموم شيعيان، نه عموم الناس، عموم الناس مختص حضرت زهرا(س) است

وی ادامه داد: از حضرت جواد(ع) پرسيدند: ثواب زيارت پدر شما چقدر است؟ فرمودند: هر كسی «عارفاً بِحَقِه» علی بن موسی الرضا(ع) را زيارت كند، معادل هزار حج مقبول برايش ثواب می‌نويسند. سائل گفت: «أَلْفَ حَجَّةٍ!؛ هزار تا! » امام فرمود: «إِی وَ اللَّهِ وَ أَلْفَ أَلْفِ حَجَّةٍ»(وسائل الشيعه/ج14/ص566)؛ بلكه هزار هزار تا حج. اگر پذيرش اين معنا قدری سخت است به اين دليل است كه ما هنوز شناخت به مقام اهل بيت(ع) پيدا نكرده‌ايم.

وی افزود: دو حديثی كه در فضل زيارت حضرت رضا(ع) آورده شد و ارتباط آن با روايت امام(ع) كه فرمودند: «هركسی كه معصومه(س) را در قم زيارت كند، مثل اين است كه من را زيارت كرده است»، نشان می‌دهد كه آنچه در ثواب زيارت امام رضا(ع) بيان گرديده است، در ثواب زيارت حضرت معصومه(س) نيز صادق می‌باشد.

فضيلت زيارت حضرت معصومه(س)

اين استاد حوزه با اشاره به رواياتی كه كه اختصاصا در باب فضيلت زيارت حضرت معصومه(س) آمده است، گفت: قال علی بن موسی الرضا(ع): «مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ اگر كسی خواهرم را در قم زيارت كند بهشت بر او واجب می‌شود»(بحارالانوار/ج57/ص228). حديثی ديگر از امام صادق(ع) درباره نوه بزرگوارشان فرموده‌اند: « سَتُدْفَنُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ أَوْلَادِی تُسَمَّى فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛ دختری از تبار من در شهر قم مدفون خواهد شد، نامش فاطمه است، كسی كه او را زيارت كند بهشت بر او واجب می‌شود»(مستدرك /ج10/ص368). با اين مطالب به وضوح می‌توان دريافت كه در بين امام زادگان شخصيت حضرت معصومه(س) كم نظير است.

وی با اشاره به حديث ديگری درباره حضرت معصومه(س) و منزلت شهر قم، اظهار كرد: قال الصادق(ع): « الا إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِينَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ أَلَا إنّ حَرَمی و حَرَم وُلدی مِن بَعدی، أَلَا إِنَّ قُمَّ الْكُوفَةُ الصَّغِيرَةُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِی الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ؛ بدانيد كه خداوند يك سرزمين امنی[حرم] دارد و آن مكه است، رسول خدا(ص) هم حرمی دارد و آن مدينه است، و برای اميرالمومنين(ع) هم شهر امنی وجود دارد و آن شهر كوفه است، بدانيد حرم من [امام صادق(ع)] و حرم فرزندم بعد از من [امام موسی كاظم(ع)] قم است. بدانيد قم كوفۀ كوچك است. بدانيد بهشت 8 در دارد، سه تا از آن به قم منتهی می‌شود، دفن می‌شود در آنجا دختری از تبار من، نامش فاطمه دختر موسی است و تمام شيعيان ما به شفاعت ايشان وارد بهشت می‌شوند»(بحارالانوار/ج57/ص228).


مقام شفاعت حضرت معصومه(س)

وی با اشاره به مقام شفاعت حضرت معصومه(س) خاطرنشان كرد: بحث شفاعت برای همه نيست، يعنی هركسی نمی‌تواند همگان را شفاعت كند. اگر می‌گويند مومن شفاعت می‌كند، اين شفاعت تنها شامل 70 نفر می‌شود يا اگر گفته‌اند عالم شفاعت می‌كند، اگر عالم ربانی باشد، تنها می‌تواند از مستمعينش شفاعت كند. فقط ذوات مقدسه معصومين(ع) هستند كه شفاعت عمومی دارند. حضرت معصومه(س) با اينكه جزء اين ذوات نيستند، اما امام صادق(ع) فرمودند: نسبت به تمام شيعيان ما حق شفاعت دارد، البته عموم شيعيان، نه عموم الناس، عموم الناس مختص حضرت زهرا(س) است.

مقام علمی حضرت معصومه(س)

علوی‌تهرانی با اشاره به شباهت‌های حضرت معصومه(س) و حضرت زينب(س) در مقام علمی خاطرنشان كرد: در زمانی كه حضرت اميرالمومنين(ع) در كوفه و حاكم جهان اسلام هستند و متصل به مبادی وحی هستند و همچنين دو امام معصوم، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) حضور دارند، حضرت زينب(س) درس تفسير قرآن دارند و اين حكايت از شخصيت و عظمت حضرت زينب(س) دارد. در مدينه، امام موسی كاظم(ع) به سفر رفته بودند، عده‌ای از مواليان امام كاظم(ع) به شهر مدينه آمدند تا سوالات شرعی خود را از امام بپرسند، سوالات را می‌نويسند و به خانه حضرت می‌دهند، اما خادم جواب می‌دهد كه آقا موسی بن جعفر(ع)به مسافرت رفته‌اند.

وی افزود: آنها می‌گويند ما شب را صبر می‌كنيم تا ايشان بيايند و جواب سوال ما را بدهند چون به اين جواب نياز داريم، اما بايد فردا برگرديم. فردا كه درب منزل امام ميروند، می‌بينند كه امام(ع) نيامده است، ولی با كمال تعجب برگۀ سوالاتشان را با جواب می‌بينند، جواب‌ها را كه می‌بينند راضی می‌شوند و بر می‌گردند، در مسير برگشت امام موسی كاظم(ع) را می‌بينند و اتفاقی را كه افتاده بود برايشان بيان می‌كنند و می‌گويند كه سوالات ما را يكی از درون خانه شما جواب داده‌اند. امام فرمودند: برگه را ببينم و هنگامی كه برگه را ديدند و متوجه اين معنا شدند كه وجود نازنين حضرت معصومه(س) پاسخ داده‌اند، حضرت(ع) سه بار اين جمله را تكرار می‌كنند «فَداها اَبوها؛ پدرش فدايش شود».

وی در پايان خاطرنشان كرد: حضرت معصومه(س) در كنار برادرشان علی بن موسی الرضا(ع) اين كار را كرده‌اند. يعنی امام(ع) كار را واگذار كرده‌اند به خواهرشان تا ايشان جواب دهند. اين مقام علمی حضرت معصومه(س) است. بيش از 15 حديث از حضرت معصومه(س) نقل شده استكه يكی از اين احاديث عبارت است از اين‌كه «الّا مَن مات َ علی حبّ آل محمد(ص) ماتَ شَهيدا؛ بدانيد هر كسی كه بر محبت آل پيامبر(ص) از دنيا برود او شهيد از دار دنيا رفته است». انشاء الله بتوانيم از رهاورد اين شخصيت بزرگوار كه در زير سايه ايشان هستيم، نهايت استفاده را برای زندگی دنيا، برزخ و آخرتمان فراهم كنيم.