/ / تسبیحات حضرت زهرا (س)
ستارگان درخشانتر از همیشه تاریخ در آسمان مدینه پرتوافشانی می‌کردند. شمیم عطر محمدی صلی الله علیه و آله در کوچه‌های مدینه پراکنده بود و یاس علوی، آنگاه که به معراج نماز می‌رفت، نورش برای اهل آسمان می‌درخشید و بر چهره اهل زمین نور می‌پراکند.
در آن هنگام فاطمه سلام الله علیها را سختی کارهای خانه در زحمت بود.[۱] امیرمؤمنان علیه السلام آنگاه که چنین دید به فاطمه توصیه کرد، نزد پدر برود و خدمتکاری درخواست کند تا در امور منزل یار و همکارش باشد.[۲]
وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله از خواسته آنان آگاهی یافت، فرمود: «ای فاطمه چیزی به تو عطا کنم که از خدمتکار و دنیا با آنچه در آن است، ارزشمندتر است؛ بعد از نماز سی و چهار مرتبه «الله اکبر» و سی و سه مرتبه «الحمدلله» و سی و سه مرتبه «سبحان الله» بگو و آن را با لا اله الا الله ختم کن. این کار برایت از چیزی که می‌خواهی و از دنیا و آنچه در آن است، بهتر است».[۳]
در آن لحظه که این هدیه آسمانی به فاطمه سلام الله علیها عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضی شدم».[۴]
درک هدیه بزرگی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله به فاطمه سلام الله علیها اعطاء کرد، بالاتر از طاقت غیرمعصوم است، به گونه‌ای که انسان از وصف آن عاجز می‌ماند و فقط از سرچشمه گفتار معصومین علیهم السلام است که تا اندازه‌ای می‌توان از برکاتش بهره‌مند شد.
امام باقر علیه السلام درباره تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها می‌فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشی، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا سلام الله علیها عبادت نشده است و اگر چیزی افضل از آن وجود داشت، رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را به فاطمه سلام الله علیها اعطاء می‌کرد».[۵]
تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها که به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن به وی منسوب گردید، در واقع تسبیح حق تعالی است! حضرت امام خمینی در کتاب اربعین حدیث چنین می‌نگارد: «...پرواضح است که تسبیح و تقدیس حق تعالی مستلزم علم و معرفت به مقام مقدس حق و صفات جلال و جمال اوست».[۶]
تسبیح عبادتی برگزیده است که هر کس در سیر معنوی خویش به قدر طاقت و معرفتش از آن بهره می‌گیرد و ائمه: قبل از خلقت عالم مادی، به تسبیح ذات اقدس حق مشغول بودند.
حضرت امام خمینی؛ در باب اشاره به مقامات ائمه در کتاب اربعین حدیث چنین می‌نگارد: «برای اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم الصلوة والسلام، مقامات شامخه روحانیه‌ای است در سیر معنوی الی الله، که ادراک آن علما نیز از اقت بشر خارج و فوق عقول ارباب عقول و شهود اصحاب عرفان است؛ چنانچه از احادیث شریفه ظاهر می‌شود که در مقام روحانیت با رسول اکرم صلی الله علیه و آله شرکت دارند و انوار مطهره آنها قبل از خلقت عوالم، مخلوق اشتغال به تسبیح و تحمید ذات مقدس داشتند».[۷]
تسبیح از جهتی دیگر عبادتی عمومی بین تمام مخلوقات است، حضرت امام؛ در این باره می‌فرماید: «آیه شریفه [و یسبح لله ما فی السموات و الارض] دلالت کند بر تسبیح جمیع موجودات حتی نباتات و جمادات و تخصیص آن به ذوی العقول از احتجاب عقول ارباب عقول است».[۸]
و باز می‌فرماید: «بالجمله، سریان حیات و تسبیح شعوری علمی اشیاء را باید از ضروریات فلسفه عالیه و مسلمات ارباب شرایع و عرفان محسوب داشت، ولی کیفیت تسبیح هر موجودی و اذکار خاصه‌ای که به هر یک اختصاص دارد و این که صاحب ذکر جامع انسان است و سایر موجودات به مناسبت نشئه خود ذکری دارند».[۹]
تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، به چه معنی است؟
الله اکبر، اولین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها:
در تسبیح فاطمی سلام الله علیها، انسان با گفتن «الله اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف می‌کند و به ناتوانیش به درگاه الهی بارها اقرار می‌کند.
جمیع بن عمیر گوید: در محضر امام صادق علیه السلام بودم، حضرت از من پرسید: جمله «الله اکبر» یعنی چه؟ گفتم: یعنی خدا از همه چیز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق این معنی، خدا را چیزی تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده‌ای و او را بزرگتر از آن چیزها تصور نموده‌ای.
عرض کردم: پس معنی الله اکبر چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است که؛ «الله اکبر من ان یوصف؛ خداوند بزرگتر از آن است که توصیف گردد».[۱۰]
الحمدلله، دومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها:
پس از آن که انسان به عجز و ناتوانی خویش در شناخت خالق اعتراف کرد، با گفتن الحمدلله که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدی می‌شود.
حضرت امام خمینی؛ در باب حمد می‌فرماید: «حمد خدا مساوق شکر است؛ چنانچه در روایات کثیره وارد است که کسی که بگوید: الحمدلله، شکر خدا را ادا کرده؛ چنانچه امام صادق فرمود: شکر هر نعمتی، و اگر چه بزرگ باشد این است که حمد خدای عزوجل کنی».
و... امام صادق علیه السلام فرمود: ...کمال شکر گفتن مرد است، الحمدلله رب العالمین... و در حدیثی حماد بن عثمان گفت: بیرون آمد حضرت صادق علیه السلام، از مسجد و حال آن که گم شده بود مرکوب آن حضرت.
فرمود: «اگر خداوند رد کند آن را به من، هر آینه شکر می‌کنم او را حق شکر او». گفت: درنگی نکرد تا آن که آن مرکوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله». قائلی عرض کرد: «فدایت شوم، آیا شما نگفتید که شکر خدا می‌کنم حق شکر او را؟»
فرمود: «آیا نشنیدی که من گفتم: الحمدلله».
از این روایت معلوم می‌شود که حمد خداوند افضل افراد شکر لسانی است.[۱۱]
«سبحان الله»؛ سومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها:
شخصی از حضرت علی علیه السلام پرسید: معنی سبحان الله چیست؟ جضرت فرمود: «سبحان الله» تعظیم مقام بلند و با عظمت خدا و منزه دانستن او از آنچه که مشرکان می‌پندارند، است و زمانی که بنده این کلمه را می‌گوید، همه فرشتگان بر او درود می‌فرستند».[۱۲]
بعد از آن که رسول اکرم صلی الله علیه و آله تسبیحات را به کوثرش عطا کرد، حضرت فاطمه سلام الله علیها ابتدا رشته‌ای از پشم تابیده و با آن به تسبیح پرداخت. تا این که حضرت حمزه بن عبدالمطلب شهید شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن بزرگوار خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح می‌کرد و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهدا حسین بن علی علیه السلام شهید شد، سنت شد که از تربت آن امام مظلوم تسبیح سازند و با آن ذکر گویند.
درباره ثواب تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها با تربت امام حسین علیه السلام از حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف روایت شده است که: هر که تسبیح تربت امام حسین علیه السلام را در دست داشته باشد و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر برای او نوشته می‌شود.
از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که تسبیح تربت آن حضرت ذکر می‌گوید، بی‌آنکه آدمی ذکر گوید و فرمود: که یک ذکر یا استغفار که با تربت حضرت اباعبدالله علیه السلام گفته می‌شود برابر با هفتاد ذکر که با چیز دیگر گفته شود است. و اگر بی ذکر تسبیح را بگرداند به عدد هر دانه، هفت تسبیح برای او نوشته می‌شود.
به روایت دیگر، اگر با ذکر تسبیح را بگرداند به هر دانه چهل حسنه برای او نوشته می‌شود. مروی است که حوریان بهشت وقتی فرشته‌ای را می‌بینند که به زمین می‌آید از او درخواست می‌کنند تا تسبیح و تربت حضرت حسین علیه السلام را برایشان بیاورد.
از حضرت موسی علیه السلام نقل شده است: پنج چیز همیشه همراه انسان پرهیزکار است؛ مسواک، شانه، سجاده نماز، تسبیح که سی و چهار دانه داشته باشد و انگشتر عقیق.[۱۳]
فضیلت و آداب تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها
روایات زیادی در این باب در کتب معتبر وجود دارد و گستردگی روایات و عنایت اکثر ائمه به ذکر سخنی درباره تسبیح از عظمت آن پرده برمی‌دارد.
حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، درباره تسبیح فرمود: «ان فضل الدعاء والتسبیح بعد الفرائض علی الدعاء بعقب النوافل، کفضل الفرائض علی النوافل. فضیلت دعا و تسبیح بعد از نمازهای واجب در مقایسه با دعا و تسبیح پس از نمازهای مستحبی، مانند فضیلت واجبات بر مستحبات است».[۱۴]
امام صادق علیه السلام نیز به فضیلت تسبیح بعد از نمازهای واجب چنین اشاره کرد: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء سلام الله علیها قبل ان یثنی رجلیه من صلاة الفریضه، غفر الله له. هر کس بعد از نماز واجب تسبیح فاطمه زهرا سلام الله علیها را به جا آورد، قبل از این که پای راست را از بالای پای چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده می‌شود».[۱۵]
و در حدیثی دیگر فرمود: «من سبح تسبیح فاطمة سلام الله علیها، فقد ذکرالله الذکر الکثیر. کسی که تسبیح فاطمه زهرا سلام الله علیها را بگوید، خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است».[۱۶]
روزی امام صادق علیه السلام ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعلیم تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها به کودکان سخن گفت: «یا ابا هارون، انا نامر صبیاننا بتسبیح فاطمة سلام الله علیها کما نامرهم بالصلاة، فالزمه، فانه لم یلزمه عبد فشقی. ای ابوهارون، ما تسبیح فاطمه سلام الله علیها را به فرزندان خود سفارش می‌کنیم همچنان که آنها را به نماز توصیه می‌کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن زیرا هر بنده‌ای که بر آن مواظبت و مداومت کند، سرانجام نیکو خواهد داشت».[۱۷]
در جای دیگر حضرت از عظمت تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها در مقابل نمازهای مستحبی چنین یاد کرد: «تسبیح فاطمه سلام الله علیها فی کل یوم فی دبر کل صلاة احب الی من صلاة الف رکعة فی کل یوم. تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها در هر روز، به دنبال هر نماز نزد من از هزار رکعت نماز (مستحبی) در هر روز، محبوبتر است». [۱۸]
امام هادی علیه السلام فرمود: «لنا اهل البیت عند نومنا عشر خصال: الطهارة... و تسبیح الله ثلاثا و ثلاثین و تحمیده ثلاثا و ثلاثین، و تکبیره اربعا و ثلاثین... ما اهل بیت به هنگام خواب ده کار را انجام می‌دهیم: وضو گرفتن... و سی و سه مرتبه «سبحان الله» گفتن و سی و سه مرتبه «الحمدلله» گفتن و سی و چهار مرتبه «الله اکبر» گفتن و...».[۱۹]
خواص و آثار فراوان دیگری برای گوینده تسبیحات آن حضرت ذکر شده که برخی از آنها بدین قرار است: ناکام و ناامید نشدن،[۲۰] دورکردن شیطان،[۲۱] برطرف نمودن سنگینی گوش،[۲۲] نجات یافتن از شقاوت و بدبختی،[۲۳] باعث سنگینی اعمال، خوشنودی خداوند و رفتن به بهشت می‌شود.[۲۴]
اوقات و مکانهای تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها[۲۵]
از اوقات مختلف و مکانهای زیادی برای تسبیح حضرت یاد شده که برخی عبارتند از: بعد از نمازهای واجب و مستحبی به هنگام خواب پس از نمازهای استغاثه به حضرت فاطمه سلام الله علیها و نماز زیارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و نماز زیارت حضرت امیرالمؤمنین و نماز حضرت ولیعصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در مسجد صاحب الزمان جمکران و قبل از زیارت حضرت معصومه سلام الله علیها در قم به گونه‌ای که سبحان‌الله قبل از الحمدلله گفته می‌شود.
پانویس
↑ ر.ک: اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا، علیرضا رجالی تهرانی، ص9. (حدیث امام صادق علیه السلام)
↑ ر.ک: همان، ص18.
↑ ر.ک: تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها، عدنان زعفرانی، ص9.
↑ همان، ص21.
↑ تسبیحات حضرت زهرا، ص10، به نقل از علل الشرایع/366.
↑ همان، ص14. «ما عبدالله بشی‌ء من التحمید افضل من تسبیح فاطمة سلام الله علیها. ولو کان شی‌ء افضل منه لنحله رسول الله صلی الله علیه و آله فاطمة سلام الله علیها».
↑ شرح چهل حدیث (اربعین حدیث) امام خمینی؛، ص417.
↑ همان، ص551.
↑ همان، ص654.
↑ همان، ص656.
↑ اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص48 به نقل از معانی الاخبار.
↑ شرح چهل حدیث، امام خمینی، ص349.
↑ اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص52 به نقل از معانی الاخبار.
↑ کلیات مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، کتاب باقیات صالحات.
↑ از هر معصوم چهل حدیث، محمدعلی کوشا، ص364.
↑ اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها ص12 به نقل از تهذیب ج2، ص105.
↑ تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها، ص11.
↑ همان، ص15.
↑ همان، ص16.
↑ همان، ص16.
↑ همان، ص20.
↑ همان، ص23.
↑ همان، ص28.
↑ اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها، ص39.
↑ همان، ص14.