میثاق نامه عظیم حضرت زهرا(س)

ریاحین ـ در نوشته حاضر به شرح اجمالی زیارتنامه حضرت زهرا(س) پرداخته می شود. زیارتنامه حضرت زهرا(س) همچون زیارت عاشورا، دعای عرفه و دیگر ادعیه و زیارات، دربردارنده معانی و مفاهیمی است که مراحل رشد و حرکت مؤمنان را در راه عرفان حقیقی و ولایی بازگو می کند و توجه به آنها، می تواند راهنمایی برای حیات فردی و اجتماعی مؤمنان باشد. اینک با هم مطلب را که از سایت فرهنگستان علوم اسلامی انتخاب شده از نظر می گذرانیم:

¤¤¤
زیارتنامه حضرت زهرا(س)
«یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره، و زعمنا انا لک اولیاء و مصدقون، و صابرون لکل ما اتانا به ابوک صلی الله علیه وآله و اتانا به وصیه، فانا نسئلک ان کنا صدقناک الا الحقتنا بتصدیقنا لهما، لنبشر أنفسنا بأنا قد طهرنا بولایتک». (1)
این زیارت پنج فراز دارد که در ادامه به شرح اجمالی فرازهای این زیارت می پردازیم:
فرازنخست: توجه به بلا و میثاق و وفای حضرت زهرا(س)
فراز اول عبارت است از:
«یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره»؛
ای آزموده! تو را آزمود خدایی که تو را آفرید پیش از آن که تو را بیافریند. پس تو را در برابر آزمایشش شکیبا یافت.
در این فراز، زائر حضرت ابتدا به ابتلا و امتحانی که صدیقه طاهره(س) داشته اند توجه می کند. این ابتلا و امتحان، براساس میثاقی است که قبل از خلقت ایشان صورت گرفته شده است. زائر در این فراز، به وفای به این میثاق از سوی حضرت عنایت می کند و می گوید: که خداوند شما را در برابر آزمایشش شکیبا یافت و شما این میثاق ها را به بهترین وجه به سرانجام رساندید.
برای روشن شدن این فراز زیارت که به بلا و میثاق و وفای به عهد حضرت اشاره می کند، از فراز دوم دعای ندبه کمک می گیریم. (2) در این فراز آمده است:
«اللهم لک الحمد علی ما جری به قضائک فی اولیائک الذین استخلصتهم لفنسک و دینک، اذا اخترت لهم جزیل ما عنک من النعیم المقیم، الذی لا زوال له و لا اضمحلال، بعد ان شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه، و زخرفها و زبرجها، فشرطوا لک ذلک، و علمت منهم الوفاء به، فقبلتهم و قربتهم، و قدمت لهم الذکر العلی، و الثناء الجلی، واهبطت علیهم ملائکتک، و کرمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک و جعلتهم الذریعه الیک و الوسیله الی رضوانک»؛ خدایا ستایش از آن توست بر آن چه جاری شد به آن قضا و قدر تو درباره بندگان مقربت.
آنان که خالص گردانیدی آنان را برای خود و دین خود. چون انتخاب کردی برای آنها آن نعمت شایان و پایداری که نزد توست؛ آن نعمتی که زوال و نابودی برایش نیست، (و این) پس از آنی (بود که) با آنها شرط کردی تا کناره گیرند از درجات (و ریاست های) این دنیای پست و از زیب و زیورش و آنها نیز این شرط تو را پذیرفتند و تو نیز وفای آنها به این شرط دانستی و پذیرفتی شان و مقرب درگاهشان کردی و از پیش برای ایشان نامی بلند و ثنایی آشکار مقرر کردی و بر ایشان فرشتگانت را فرو فرستادی و آنها را به وحی خود گرامی داشتی و به علم خود یاریشان کردی و واسطه درگاهت و وسیله ای به سوی خشنودیت قرارشان دادی.
این که انسان این قضا را درک کرده و پس از درک، حمد کند، کار آسانی نیست. اولیا چه کسانی هستند؟ شاید اخلص با استخلص یک فرق جزیی داشته باشد و آن این که در استخلاص، نوعی رنج و مشقت وجود دارد و با بلا و رنج همراه است.
این استخلاص، نخست، پس از میثاق است و تحمیلی نیست؛ «بعد ان شرطت علیهم الزهد فی درجات هذه الدنیا الدنیه». که این میثاق، میثاق زهد و پیمان بلاست، که همه مراحل دنیا را شامل می شود و شاید ماسوی الله را بپوشاند.
دوم آن که علم به وفای آنها، پیش از تحقق این ابتلائات است؛ «و علمت منهم الوفاء به». اما نتیجه این میثاق و وفاء آنها چیست؟ «فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلی و الثناء الجلی»؛ یعنی خدای متعالی آنها را پذیرفته است و مقرب درگاه الهی شده اند و پیش از آن که در عالم دنیا ظهور پیدا کنند، نام آنها را بالا برده و ثنای آنان در کتابهای آسمانی است. در واقع، نتیجه آن «میثاق و بلاء و وفا»، دو امر است: یکی ضیافت اختصاصی و دیگری شفاعت. اگر انسان این مراحل را بپیماید می تواند به حمد بر بلای اولیای خدا برسد.

حمد بر بلای اولیا و حضور در متن آن
البته درجات حمد، متفاوت است؛ دسته نخست کسانی هستند که اهل حمد نیستند و کمترین مرتبه حمد که حمد خدا بر نعمت هاست- آن هم نعمت های ظاهری در این دنیا- از این دسته برنمی آید. این دسته، نعمت های خدا را به خودشان منسوب می کنند. اگر علم است، اگر تقوی است، اگر شب زنده داری است و اگر حال خوشی وجود دارد و هرچه از زیبایی ها به آنان اعطا شده است، از خودشان می بینند و به تعبیری دارای «عجب» هستند.
عجب یعنی رابطه نعمت را با خدا قطع کردن و نعمت را به خود نسبت دادن. این گروه، بدی ها را به خدا نسبت می دهند و برای همین، ایرادهایی به خدا دارند که مثلاً چرا زلزله آمد؟ درحالی که در واقع خودشان سرچشمه بدی ها هستند؛ «الهی من کانت محاسنه مساوی فکیف لا تکون مساویه مساوی». (3) و آن چه خوبی است به باری تعالی برمی گردد؛ «خیرک الینا نازل و شرنا الیک صاعد». (4)
گروه دوم کسانی هستند که خوبی ها را می بینند و خدا را به خاطر ثروت، سلامت، اخلاق، تقوی و مانند آن حمد می کنند. ولی در بلا نمی توانند شاکر باشند؛ اگر فقیر شود، بیمار شود، آبرویش برود و... دیگر نمی تواند حمد کند «تتحبب الینا بالنعم و نعارضک بالذنوب». (5)در حالی که در مکتب اهل بیت(ع) باید خدا را هم بر بیماری حمد کرد و هم بر صحت.
گروه سوم، لطف صنع خدا را در بلا می فهمند و زیبایی صنع خدا را در متن آن می بینند. از این رو، خدا را بر بلای خودش حمد می کند. ولی این دسته هم، از بلای اولیای خدا غافلند.
گروه چهارم کسانی اند که خود را در دستگاه خدا هیچ می شمرند و حتی ذره ای به حساب نمی آورند! به تعبیر دعای ابوحمزه: «ما خطری هبنی بفضلک»؛ یعنی من در این میان هیچ اهمیتی ندارم پس تو مرا به فضل خودت ببخش! اینها ربوبیت خدا را بر اولیاء و انبیاء و پیامبر و آلش(ع) می بینند. آن گاه بلاهای سنگین بر آنها در این ربوبیت را لمس می کنند و در این بلاء حضور پیدا می کنند و به تعبیر دیگر، مبتلا به بلای اولیا خدا می شوند و زبان به حمد بر بلای آنها می گشایند!

نقش «ابتلا» در درک فضیلت و کیفیت سلوک با ولی الله
کسی که فارغ البال در حاشیه ایستاده، چگونه می تواند بلاء را درک کند و ضیافت را در متن بلای ولی خدا ملاحظه کند؟ کسی می تواند از این ضیافت بهره مند شود که بلای اولیای خدا جان او را بگیرد و عظمت بلا را درک کند. او بعد از درک عظمت بلا و تنزل بلا در جان او و ابتلاء به بلای اولیاء الهی، دو چیز را می تواند بفهمد: یکی این که زیبایی این بلاء را در ضیافت ببیند که در همین گودی قتلگاه ضیافت فوق العاده ای برای چهارده معصوم(ع) برپاست.
سپس پی ببرد که همه عالم از ملایکه و کروبیون گرفته تا انسان و جن و حیوان و نبات و جماد، از این ضیافت برخوردار هستند. بنا بر روایات ما حتی انبیاء اولوالعزم هم برخوردار از عاشورا هستند.
اگر کسی مبتلا به بلای اولیای خدا شود مثل زینب کبری(س) و مثل اصحاب اهل بیت امام حسین(ع) به جایی می رسد که مثل «سعید بن عبدالله» در روز عاشورا سپر می شود تا سیدالشهداء(ع) نمازشان را بخوانند. اوست که می سوزد و مبتلا به بلای ولی خدا شده و اوست که می تواند شفاعت و ضیافت را بفهمد و در گوشه ای از این ضیافت بنشیند.
در واقع، آن کسی که می سوزد می تواند شفاعت و ضیافت را بفهمد وگرنه اصلاً ضیافتی نمی بیند و نمی تواند کیفیت سلوک ولی خدا را فهم کند؛ به حادثه عاشورا مثل جنگ های عادی دیگری که در تاریخ ثبت شده است می نگرد و نمی تواند بفهمد که این ماجرا، ماجرایی دیگر است! ماجرایی است که خداوند میثاق آن را گرفته و امام حسین(ع) پای این میثاق ایستاده است و هرگز نمی داند که این بلا همه عالم را دربرمی گیرد!
اگر کسی مبتلا به بلای سید الشهدا(ع) شد، آن وقت می تواند بگوید: «فاسئل الله بحقکم و بالشأن الذی لکم عنده ان یعطینی بمصابی بکم أفضل ما یعطی مصاباً بمصیبته» (6)در این صورت، بلاء و مصیبت، مهم ترین نردبان سلوک انسان است و هیچ چیز مثل بلا انسان را رشد نمی دهد و لذا «ان اشد الناس بلائاً انبیاء ثم الذین یلونهم». (7) این بلای خدا بر انبیائش، نردبان قرب آنهاست و هیچ وسیله دیگری نمی تواند مثل بلا قرب بیاورد و بدون قرب هم ادعای فهم ضیافت و سلوک ولی خدا باطل و اشتباه است.
در روایات شریفه وارد شده است که: ابراهیم خلیل(ع) پس از این که اسماعیل ذبیح الله(ع) را برای قربانی برد و خدا فرمود: «قد صدقت الرؤیا انا کذلک نجزی المحسنین». (8) عرض کرد: خدایا! دوست می داشتم که فرزندم را در راه تو قربانی کنم و به ثواب اعظم مصائب برسم. خداوند متعال ابتدا ماجرای عاشورا را با او در میان گذاشت و او را متوجه مصیبت بزرگ پیامبر خاتم(ص) کرد.
شاید بتوان از فرمایش باریتعالی به ابراهیم خلیل(ع) این گونه برداشت کرد که: نه تو ظرف اعظم مصائب هستی و نه اعظم مصائب قربانی کردن اسماعیل است. بلکه ظرف اعظم مصائب وجود نازنین رسول الله(ص) است و آن مصیبت هم مصیبت ایشان در ماجرای سیدالشهدا(ع) است.
در زیر روایت هم آمده است که: اگر می خواهی به ثواب اعظم مصایب برسی، باید مبتلا به بلای او بشوی. در واقع، گمان می رود که اصل این ماجرا برای ابراهیم خلیل(ع) برای این است که بتواند عاشورا را درک کند و به شفاعت امام حسین(ع) برسد. به بیان دیگر، مرتبه ای از سلوک برای ابراهیم خلیل(ع) است که جز با توجه به مصیبت سیدالشهدا(ع) پیدا نمی شود.
بنابراین، از مدخل پیوند روحی با عاشورا، تحولات آغاز می شود و شفاعت شروع می گردد. این که در پایان زیارت عاشورا گفته می شود: «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین لک علی مصابهم» حاکی از آن است که بلاء سیدالشهداء(ع) چنین آدمی را رشد داده است. به همین جهت می تواند بگوید: «لک الحمد»؛ خدایا عجب مصیبتی! بعد می تواند در سجده آخر، شفاعت اخروی را درخواست کند: «اللهم ارزقنی شفاعه الحسین یوم الورود». که نتیجه آن، ثبات قدم با سیدالشهدا(ع) و اصحابش در نزد خداست؛ « و ثبت لی قدم صدق عندک مع الحسین و اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون الحسین علیه السلام. »

نقش ابتلای عباد، در حمد و رضا بر بلای اولیای الهی
در یک تقسیم بندی کلی می توان عبادالله را از جهت «کیفیت حمد و رضایشان بر بلای اولیای خدا» به سه طیف تقسیم کرد:
گروه نخست، کسانی که مبتلای به بلا نشده اند و فقط از دور ناظر ابتلاء بودند و بلکه در این نظرشان نیز کیفاً و کماً شدت و ضعف دارند. این دسته چون نمی توانند بلا را درک کنند پس به انتفای موضوع، هرگز شکر و رضای حقیقی نیز ندارند.
گروه دوم، کسانی هستند که در بلای خود شاکرند؛ یعنی درجات نهایی حمد را طی کرده اند؛ و بلای ولی خدا را نیز درک می کنند و بلکه مبتلای به بلای او نیز هستند ولی نمی توانند بلای ولی خدا را تحمل کنند و راضی باشند! اگر کسی به بلای اولیای خدا مبتلا شد آن وقت این بلا، بیش از بلای خودش بر او سخت و گران می شود و آن وقت ممکن است که نتواند پای این بلای سنگین بایستد! ابراهیم خلیل(ع) هم پس از آن که پای بلای اسماعیل(ع) ایستاد اگر بتواند بر بلای سیدالشهداء(ع) نیز راضی و شاکر باشد، آن وقت است که به ثواب اعظم مصائب می رسد؛ یعنی جریان ذبح اسماعیل(ع) مقدمه ای بر درک و شکر بر بلای سیدالشهداء(ع) است.
مرحوم مفید(ره) روایتی را در «اختصاص» ذکر کرده که مضمون آن این است که برخی از اصحاب نزدیک حضرت پس از آنکه قضیه بیعت گرفتن و جریان آتش زدن در منزل حضرت پیش آمد، دچار ضعف هایی شدند که این ضعف قطعاً به این معنا نبوده که در حقانیت امیرالمؤمنین(ع) شک کنند بلکه شاید بتوان گفت که ایشان بلای حضرت را درک می کردند و لکن قادر به تحمل آن نبودند؛ در حالی که خود امیرالمؤمنین(ع) که با وجود کاسته شدن از صبرشان محور بلا است؛
«قل یا رسول الله عن صفیتک صبری و رق عنا تجلدی الا ان فی التأسی لی بعظیم فرقتک و فادح مصیبتک موضع تعز»؛ (9) ای پیامبر خدا صبر و بردباری من از دست دادن فاطمه علیهاالسلام کم شده و توان خویشتنداری ندارم اما برای من که سختی جدایی تو را دیده و سنگینی مصیبت تو را کشیده ام شکیبایی ممکن است. و باتوجه آن که «فصبرت و فی العین قذی و فی الحلق شجی»(10) ولی در همان حال رضای و مبتهج است.
طیف سوم کسانی اند که مانند اصحاب سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا بلای ولی خدا را درک می کنند و راضی و مبتهج به آن هستند؛ بنابراین، اساس ربوبیت خدای متعالی نسبت به همه عوامل از بستر قضا او بر اولیایش می گذرد و این قضاء بر اولیاء هم از بستر بلا و میثاق عبور می کند. این بلا- چنان که گفته شد- بلای اجباری نیست بلکه بلایی است که حضرت حق- سبحانه و تعالی- میثاق آن را گرفته و اینها هم پای آن ایستاده اند.
محصول این بلا هم یکی «فقبلتهم و قربتهم و قدمت لهم الذکر العلی و الثناء الجلی و اهبطت علیهم ملائکتک و کرمتهم بوحیک و رفدتهم بعلمک» است و سپس «وجعلتهم الذریعه الیک و الوسیله الی رضوانک» می باشد. پس همه عالم، مهمان بلای اولیای خدا هستند؛ یعنی ربوبیت خداوند متعال بر عوالم از مجرای بلای اولیای خدا می گذرد و هرکس هرچه دستگیرش شود در شعاع بلای اولیای خداست و همگان ریزه خوار سفره بلای آنهایند.
حال می توان گوشه ای از پیام بلند فراز اول زیارتنامه حضرت زهرا(س) را درک کرد؛ «یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره». در این فراز، از یک سو به امتحان الهی نسبت به صدیقه طاهره(س) توجه داده می شود و از سوی دیگر، صبر و وفای ایشان به آن امتحان بیان می شود.
فراز دوم: نقش توجه به بلا و میثاق صدیقه طاهره(س) در درک ولایت ایشان و تصدیق آن
فراز دوم زیارتنامه حضرت زهرا(س) عبارت است از:
«و زعمنا انا لک اولیاء و مصدقون»؛
و ما پیش خود چنین عقیده داریم که دوستان توییم و باور داریم.
در این فراز، انسانی که به بلا و وفای ایشان توجه کرده به دو امر عظیم می رسد: اول «انا لک اولیاء»؛ یعنی درک ولایت ایشان، و دوم، «انا لک مصدقون». در واقع، درک ولایت و تصدیق ایشان از مدخل توجه به بلا و میثاق آنها امکان پذیر است. اگر انسان از مدخل بلای اولیای خدا وارد شد، آنگاه است که می تواند پای ولایتشان بایستد و آنها را تصدیق کند وگرنه تصدیق کردن ایشان کار سهل و آسانی نخواهد بود!
در جریان موسای کلیم(ع) و حضرت نبی(ع) کاملا مشهود است که با این که موسی(ع) با ارشاد و امر خداوند متعال معلمی الهی پیدا کرده ولکن به خاطر سختی آزمایش ها و ابتلائات، توان تصدیق ایشان را ندارد و از همراهی با خضر نبی(ع) باز می ماند. این جریان یک نمونه است و قابل مقایسه با سختی درک بلاء صدیقه طاهره(س) برای اصحاب نیست. جریان صدیقه طاهره(س) باعث شد که عده ای از تولی و تصدیق حضرت دست بردارند.
به نظر می رسد که شیطان در بسیاری از موارد به شبهه ها و وسوسه های سنگین، کار تصدیق را بسیار دشوار می سازد و اگر انسان متوجه به بلای اولیا نباشد نمی تواند به تصدیق برسد. این افراد که هزاران حدیث در فضیلتشان جعل شده، حضرت به تنهایی در برابرشان ایستاده و آنها را غاصب می نامد، و مسلم است که آن صحابه ای که بلای ولی خدا را درک نکردند نمی توانستند به تصدیق صدیقه طاهره(س) برسند.
توجه به بلای اولیای خداست که شبهات را برمی دارد. در جریان بردن امیرالمؤمنین(ع) با دستان بسته به سمت مسجد نقل کرده اند که در بین راه فردی یهودی حضرت را با آن حال دید و شهادتین گفت! وقتی علت امر را از او جویا شدند گفت: قدرت و شجاعت امیرالمؤمنین(ع) را در خیبر دیده بودم، حال که این چنین شخصیتی را دست بسته دیدم یقین کردم که شمشیر زدن او و صبر و شکیبایی اش هر دو برای رضای خداست وگرنه آن کس که باب خیبر را آن گونه از جای درآورد اگر همه کارهایش «لله» نبود امروز هرگز نمی توانستند او را دست بسته ببرند! درک این بلاست که انسان را به تصدیق می رساند.
در قضیه عاشورا بسیار از بزرگان مانند «ابن عباس» زمینگیر شدند و مثلا سیدالشهداء(ع) را نصیحت می کردند که خانواده اش را با خودش نبرد. این افراد قطعاً چون بلای حضرت را درک نکرده اند به تصدیق حضرت هم نرسیدند. از آن طرف حضرت قمر بنی هاشم اباالفضل العباس(ع) نه تنها در اوج تصدیق است بلکه در اوج تسلیم و محو شدن در سیدالشهداست؛ «أشهد لک بالتسلیم و التصدیق و الوفاء والنصیحه لخلف النبی صلی الله علیه و آله». (11)
و شاید به جهت همین است که شب عاشورا که اصحاب باقی مانده، هرکدام جملاتی مفصل در وفاداری به سیدالشهدا(ع) می گویند قمر بنی هاشم(ع) یک کلمه می گوید و می نشیند! آیا او سخن را بلد نبود یا این که خود را به حساب نمی آورد و آن چنان تسلیم سیدالشهداء بود که باعث می شد سخنی بر زبان نراند.
فراز سوم: پایداری بر نبوت و ولایت پس از درک بلا و تصدیق ولی الله
فراز سوم زیارتنامه حضرت زهرا(س) عبارت است:
«و صابرون لکل ما اتانا به ابوک صلی الله علیه و آله و اتانا به وصیه»؛
و شکیباییم به تمام آنچه پدرت صلی الله علیه و آله برای ما آورده و هم چنین آن چه را وصیتش آورده است.
اگر انسان توانست این دو گام را بردارد و از مدخل بلا و میثاق به مقام درک و تصدیق برسد، آن گاه می تواند پای نبوت و ولایت الهیه بایستد. این پایداری و صبر بر دستاوردهای نبی اکرم(ص) و وصی ایشان، محصول قدم های قبلی است. در واقع، انسان زایر با درک و عمل به هر فراز زیارت وارد فراز بعد می گردد تا به کمال مطلوب در زیارت و در راه قرب الهی و معصوم برسد.
اگر انسان به تصدیق صدیقه طاهره(س) رسید آن وقت می تواند پای دین خدا بایستد. کسی که می فهمد همه وجود او صدق است و او پای این دین ایستاده، فراز سوم وارد خواهد شد: «و صابرون لکل ما اتانا به ابوک صلی الله علیه و آله و اتانا به وصیه». و همین است که آنان که صدیقه طاهره(س) را تصدیق نکردند پای ولایت و نبوت هم نایستادند! و باز همین است که در روایات فرموده اند: آن کس که ولایت را قبول ندارد در واقع نبوت نبی اکرم(ص) را درک نکرده و نپذیرفته است؛ «ما آمن بی من کفر بک». (12)
فراز چهارم: صدیقه طاهره(س) واسطه الحاق عباد به نبوت و ولایت
فراز چهارم زیارتنامه حضرت زهرا(س) عبارت است از:
«فانا نسئلک ان کنا صدقناک الا الحقتنا بتصدیقنا»؛
اکنون از تو می خواهیم که اگر به راستی در آن عقیده به تو راست می گوییم با همین راستگویی مان ما را به آن دو بزرگوار برسانی.
زائر پس از گذراندن سه فراز گذشته، با «فای» نتیجه به یک پرسش و درخواست از صدیقه طاهره(س) می رسد و از ایشان می خواهد که پس از تصدیق- که در مراحل قبل به آن دست یافته- ما را به نبی(ص) و ولی(ع) خدا ملحق سازد؛ یعنی الحاق ما به نبوت نبی اکرم(ص) و ولایت امیرالمؤمنین(ع) (لهما) به وسیله صدیقه طاهره(س) و با تصدیق ایشان تحقق می یابد. به بیان دیگر، سیده نساءالعالمین فاطمه زهرا(س)، حلقه اتصال همه عالم به نبی(ص) و ولی(ع) هستند.
پس راه الحاق به نبوت و ولایت، تصدیق صدیقه طاهره(س) می باشد که انسان با این تصدیق، قابلیت الحاق را می یابد و جزو شعاع وجودی ایشان می گردد. از این رو است که نخستین کار دشمنان اسلام این بود که کوشیدند رابطه عالم را با حلقه اتصالشان به خدا قطع نمایند ولکن بلای صدیقه طاهره(س) بود که این حلقه را دوباره گره زد! بلاهایی که حضرت زهرا(س) تحمل می کنند بلاهای سنگینی است که درک آنها به سادگی اتفاق نمی افتد. بلای فراق رسول اکرم(س) از یک سو و بلای خانه نشین شدن امیرالمؤمنین(ع) از سوی دیگر و نیز ماجرای کوچه و ماجرای خانه از جانب دیگر، بزرگترین مصائب را رقم زد.
شاید بتوان گفت شهادت حضرت در سنین جوانی و مخفی بودن قبر ایشان، بزرگ ترین شاهد حقانیت ایشان است. حضرت با تحمل این بلاها و یتیم گذاشتن فرزندان خود می رود تا راه غلبه جبهه توحید بر جبهه کفر را هموار کند.
این بلاها همه یک طرف و بلای حضرت در بلای سیدالشهدا(ع) هم طرف دیگر! قبل از ولایت سیدالشهدا(ع) سخت ترین میثاق را از صدیقه طاهره(س) برای بلای فرزندش گرفته اند؛ «حملته امه کرها وضعته کرها». (13)
در روایات مربوط این آیه شریفه آمده است که پیش از ولایت امام(ع)، جبرئیل به رسول الله(ص) می گوید: به فاطمه(س) بگویید که ما چنین فرزندی به تو عطا خواهیم کرد به شرط آن که چنین بلای عظیمی را تحمل نماید. و وقتی حضرت زهرا(س) در قبول این شرط به بحث پرداختند حضرت حق سبحانه و تعالی بشارت دادند که در ازای تحمل این بلا، امامت و وجود حضرت بقیه الله(عج) را در نسل صدیقه طاهره(س) قرار می دهند و پس از آن بود که حضرت بر این میثاق راضی شدند. (14)
برای همین، حضرت صادق(ع) در تفسیر این آیه فرمودند: کدام مادری است که در هنگام وضع حمل، کراهت و نگرانی داشته باشد؟ مگر صدیقه طاهره(س) که بلای سنگین عاشورا را با آن میثاق و این ولادت، تحمل نمودند. (15)و از همین جاست که مطابق روایاتی در کامل الزیارات بیان شده، گاهی از شدت صدای ناله های حضرت زهرا(س) در مصیبت امام حسین(ع)، جهنم آن چنان فروزان می شود که اگر ملائکه آن را کنترل نکنند همه عالم را می سوزاند!
بنا بر بعضی روایات هم، وقتی ایشان در روز قیامت به صحنه محشر وارد می گردد، همه محشر را به هم می ریزد. حضرت زهرا(س) هزینه پیشرفت اسلام و اتصال عالم به نبوت و ولایت را با تحمل این مصائب عظیم پرداخته اند. امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و دیگر اولاد معصومشان و بقیه فرزندان و سادات، بزرگ ترین مصیبت ها را در کل عالم تحمل کردند و صدیقه طاهره(ع) هم میثاقی عظیم بر تحمل این بلاها به خداوند متعال داده و به نحو اتمّ و اکمل به آن وفا کرده اند.
از این جهت است که صدیقه طاهره(س) هم شب قدر رسول الله(ص) و هم شب قدر همه عالم است. از حضرت صادق(ع) نقل شده است که شب قدر، وجود پربرکت صدیقه طاهره(س) است و ازاین جهت فاطمه را فاطمه نامیدند که دیگران از درک کامل او عاجزند؛ «و ما ادریک ما لیله القدر». (16)
مطلب دوم آن است که در روایات مربوط به سوره قدر آمده است که نبی اکرم(س) در خواب دیدند که بنی تمیم و عدی از منبر حضرت بالا می روند و مردم را از دین خدا برمی گردانند. صبح فردا پس از آن که حضرت غصه دار شدند و جبرئیل(ع) علت غصه داری را سؤال نمودند. رفت و بازگشت و سوره قدر را برای حضرت آورد. این یعنی آن که خداوند متعال در مقابل دولت باطلی که قصد نابودی هدایت نبی اکرم (ص) را دارد شب قدر را به پیامبر دادند: بعضی صدیقه طاهره (ع) شب قدر حضرت نیز هستند.
در روایتی دیگر، اصحاب به نبی مکرم اسلام (س) عرض کردند: برخی از امت های سابق، هزار ماه شمشیر می زدند و در ازای آن اجرمی گرفتند؛ خداوند در امت اسلام چه چیزی به جایش قرارداده است؟ حضرت پس از نزول سوره قدر فرمودند: خداوند شب قدر را به جای هزار ماه در امت ما قرارداده است: «خیر من ألف شهر». پس وجود حضرت زهرا (س) شب قدر همه عالم است و حلقه اتصال جهان به نبی اکرم (ص) و وصیش (ع) و هستند. به عبارت دیگر، الحاق ما به نبوت و ولایت، به دست صدیقه طاهره (س) واقع می شود؛ «الا الحقتنا بتصدیقنا لهما» و این الحاق، تنها برای کسی که سالک فرازهای سابق بوده است، امکان پذیر است.
فراز پنجم: نقش تولی به ولایت صدیقه طاهره (س) در طهارت عباد
فراز پنجم زیارتنامه حضرت زهرا (س) عبارت از:
«لنبشر أنفسنا بانا قد طهرنا بولایتک»؛
تا مژده دهیم خود را به این که ما به وسیله دوستی تو حتما پاک شده ایم.
زائردر فراز پنجم، به طهارت می رسد و به وسیله ولایت صدیقه طاهره (س) پاک می گردد: «قد طهر نابولایتک». همچنان در روایتی که درزیر آیه نور آمده است(17) حضرت زهرا(س) به مشکاه انوار هدایت الهیه تأویل شده است. (18)
یعنی اگر ولایت ایشان در جان ما جاری گشت و متولی حقیقی به ایشان شدیم آن وقت است که درحوزه انوار هدایت ایشان قرارمی گیریم و واقع شدن در انوار هدایت الهی به معنی رسیدن به کمال مطلوب است که لازمه اش طهارت کامل خواهد بود.

1- این زیارت را محمد بن عیسی از امام باقر(ع) نقل کرده است: علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 79، ص. 194
2- دعای ندبه چهار فراز دارد: فرازاول، «الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله و سلم تسلیما» است که به منزله براعت استهلال کل دعاست. فراز دوم، از «اللهم لک الحمد علی ما جری به قضائک» شروع می شود و تا اول «فبعض اسکنته جنتک» ادامه دارد. فراز سوم، از اول «فبعض اسکنته جنتک» تا اواخر دعا را در برمی گیرد. عبارت «و نحن نقول الحمدالله رب العالمین» در واقع، تفصیل فراز دوم است. نتیجه طی این مراحل، رسیدن به استغاثه های فراز پایانی دعاست. »
3- دعای عرفه.
4- دعای ابوحمزه ثمالی.
5- همان.
6- زیارت عاشورا.
7- اصول کافی، ایمان و کفر، باب شده ابتلاء المومن.
8- صافات،. 105
9- نهج البلاغه، خطبه. 202
01- نهج البلاغه، خطبه 3.
11- زیارت نامه حضرت اباالفضل العباس (ع).
21- مرحوم مجلسی (ره) در بحارالانوار روایتی از حضرت باقر(ع) نقل کرده اند که: نبی مکرم اسلام(ص) به امیرالمومنین(ع) فرمودند: «ما آمن بی من کفر بک و لا اقر بی من جحدک و لا آمن بالله من انکرک».
رک.: بحارالانوارس، ج 63، ص. 139
31- احقاف / 51.
41- محروم کلینی(ره) در کافی به نقل از حضرت امام صادق علیه السلام
51- ر. ک: کافی، کتاب الحجه، باب مولود الحسین بن علی علیهما السلام.
61- در تفسیر کوفی آمده است
71- سوره نور، آیه 53.
81- مرحوم کلینی (ره) در کافی روایتی را از حضرت صادق(ع) درباره آیه نور آورده است که حضرت فرمودند: فی قوله تعالی: «الله نور السموات و الارض مثل نور کمشکوه» فاطمه علیها السلام.

منیع» کیهان، نویسنده: سید محمد میرباقری